Page 23 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

รอดของเกษตรกรรายยอยจริงหรือ ? นอกจากนี้ งานวิจัยที่เกี่ยวของกับนโยบายและกลไกเชิงสถาบันในการ

สนับสนุนระบบวนเกษตรยังไมแพรหลาย ขาดความตอเนื่อง และยังไมครอบคลุมในหลายๆ บริบทของพื้นที่

ในชวงกลางทศวรรษ 2530 มีงานวิจัยบางชิ้นที่พยายามศึกษาถึงปญหาและโอกาสการใชระบบวนเกษตรเพื่อ

ฟนฟูพื้นที่ลุมน้ําในภาคเหนือ โดยพฤกษและสุพร (2536) ซึ่งทําการศึกษาเฉพาะในพื้นที่ลุมน้ําแมเลาะ จังหวัด
เชียงใหม ในงานวิจัยชิ้นนี้ คณะผูวิจัยเห็นวา ระบบวนเกษตรสามารถเปนทางเลือกใหกับเกษตรกรที่กําลัง

เผชิญกับวิกฤตการณขาดแคลนขาวบริโภค และการระบาดของโรคและศัตรูพืชโดยในทัศนะของคณะวิจัย

ปญหาเรื่องอาหารและเศรษฐกิจครัวเรือนถือเปนปจจัยขับเคลื่อนและเปนแรงจูงใจใหเกษตรกรหันไปทํา

กิจกรรมฟนฟูสภาพปาของชุมชน อยางไรก็ตาม สถานการณและบริบทของงานวิจัยชิ้นนี้อาจแตกตางโดย

สิ้นเชิงกับปญหาและสถานการณที่เกษตรกรรายยอยและชุมชนทองถิ่นกําลังเผชิญอยูในปจจุบัน เชน กรณี
ชุมชนแมทาซึ่งเปนพื้นที่ศึกษาของโครงการวิจัยในครั้งนี้ และงานวิจัยที่ผานมา ยังไมไดกลาวถึงทางเลือกทาง

นโยบายและกลไกเชิงสถาบันที่เหมาะสมเพื่อสนับสนุนระบบวนเกษตรในระดับทองถิ่น

ระบบวนเกษตร ความหลากหลายทางชีวภาพ และความมั่นทางอาหาร

มีนักวิชาการจากหลายสาขาทั้งทางสังคมศาสตรและวิทยาศาสตรชี้ใหเห็นวาความหลากหลายทาง

ชีวภาพมีคุณคาและความสําคัญตอการดํารงชีวิตของมนุษย เชน นิวัติ เรืองพานิช (2556) ซึ่งมองวาความ
หลากหลายทางชีวภาพ วาเปนความผันแปรแตกตางกันของสิ่งมีชีวิตในทุกดาน ทั้งความผันแปรแตกตางใน

ระดับชนิดพันธุ ระวางชนิดพันธุ และระบบนิเวศ ซึ่งประกอบดวยสังคมชีวิตและถิ่นที่อยูอาศัย ตลอดจน

สภาพแวดลอมที่สิ่งมีชีวิตเหลานั้นอาศัยอยู ดังนั้น หากความหลากหลายของระบบนิเวศมีมาก ความ

หลากหลายของชนิดของสิ่งมีชีวิตก็จะมีมากมายตามความหลากหลายของระบบนิเวศดวย ขณะเดียวกันหากมี

ความหลากหลายในชนิดของสิ่งมีชีวิตสูง ความหลากหลายทางพันธุกรรมก็จะมีสูงตามไปดวย ความ

หลากหลายทางชีวภาพจึงเปนผลผลิตจากกระบวนการวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตที่เกิดขึ้นควบคูกับการ

เปลี่ยนแปลงของสภาพแวดลอม ซึ่งมีคุณคาและสําคัญมากตอการดํารงชีวิตของมนุษย หากที่ใดมีความ
หลากหลายทางชีวภาพสูง ที่นั่นยอมมีความสลับซับซอนและมีเสถียรภาพสูงไปดวย (นิวัต, 2556)

อยางไรก็ตาม เปนที่ยอมรับกันอยางกวางขวางถึงการสูญหายของความหลากหลายทางชีวภาพทั้งใน

ระดับทองถิ่น ประเทศ และระดับโลก โดยในกรณีของประเทศไทย เสนห (2548) มองวา ความหลากหลาย

ทางชีวภาพไดสูญหายไปอยางรวดเร็วนับตั้งแตเริ่มตนที่รัฐไดสงเสริมใหเกิดการขยายตัวในการปลูกพืชเพื่อการ

สงออก และเขาไปรวมเปนสวนหนึ่งของกระแสปฏิวัติเขียวที่มีการใชพันธุพืชใหมๆทดแทนพันธุพืชพื้นเมืองเปน
ตนมา ความสูญเสียของทรัพยากรและการลมสลายของชุมชนทองถิ่นที่เกี่ยวกับอาหารและยารักษาโรคได

เกิดขึ้นอยางตอเนื่องและรุนแรงมากขึ้น การตัดไมทําลายปาเปนสาเหตุที่สําคัญที่สุดในการทําลายทรัพยากร

พันธุกรรมในสภาพปา ยากที่จะฟนความอุดมสมบูรณใหกลับมาคงเดิมได พันธุไมถูกมองวามีคาเปนเพียงแค

23