Page 266 -
P. 266
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ระบบตรวจสอบรับรองคุณภาพในพื้นที่จะมีความสําคัญมาก และบริการทางการเกษตรที่จะช่วยเพิ่มอํานาจ
การต่อรองให้เกษตรกรได้คือ บริการการขนส่งที่ดี รักษาคุณภาพผลผลิตได้ และในกรณีที่พืชในโรงเรือนมีความ
ต้องการซื้อจากตลาดเฉพาะ ได้ราคารับซื้อดีทําให้รายได้สูงแต่มีต้นทุนการผลิตสูงด้วย เช่น พริกหวาน จําเป็น
ที่ต้องจัดหาช่องทางการกระจายความเสี่ยงเพิ่มเติมให้เกษตรกร หรือมีวิธีในการสนับสนุนต้นทุนปัจจัยการผลิต
ในกรณีที่โรงเรือนอยู่ในพื้นที่ที่การคมนาคมขนส่งเข้าถึงได้ง่าย ผักในโรงเรือนเป็นผักทั่วไป เน่าเสียได้
ง่าย ถึงแม้ต้นทุนจะต่ําแต่การที่หาสินค้าทดแทนได้ไม่ยากทําให้เกษตรกรมีอํานาจต่อรองน้อยและอาจทําให้
รายได้สุทธิต่ําไปด้วย การหาตลาดที่ให้ต้องการรับซื้อสินค้าอย่างสม่ําเสมอ หรือผู้รับซื้อที่ให้คุณค่ากับสินค้าที่
เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมที่ไม่ไกลจากพื้นที่มาก หรือการพัฒนาสินค้าเพื่อให้ได้รับการรับรองคุณภาพผ่านการ
ตรวจสอบรับรองคุณภาพกันเองและถือเป็นกุญแจสําคัญที่ทําให้เกษตรกรอยู่กับรูปแบบเกษตรนี้ได้ยั่งยืน
4) การผลิตเมล็ดพันธุ์
การรับจ้างปลูกเมล็ดพันธุ์แบบเกษตรพันธะสัญญาในพื้นที่แม่จริม เป็นแนวทางหนึ่งที่เกษตรกรเลือก
เพื่อเพิ่มรายได้ต่อไร่และลดความเสี่ยงทางรายได้ อีกทั้งผู้รับซื้อยังเป็นผู้จัดหาวัตถุดิบให้เพื่อควบคุมคุณภาพ
ของเมล็ดพันธุ์และตรวจสอบลักษณะการดูแลผลผลิต บริษัทรับซื้อส่งเจ้าหน้าที่เข้ามาดูแลเกษตรกรในพื้นที่
เป็นระยะ เกษตรกรสามารถกู้ปัจจัยการผลิตจากบริษัทได้และชําระเงินคืนในภายหลังพร้อมดอกเบี้ย รูปแบบ
ธุรกิจนี้มีจุดแข็งเรื่องการลดความเสี่ยงทางราคารับซื้อ และแก้ข้อจํากัดด้านเงินลงทุนในปัจจัยการผลิตด้วยการ
ให้เกษตรกรกู้ปัจจัยการผลิตไปใช้ก่อน และลดข้อจํากัดด้านองค์ความรู้ผ่านการส่งเจ้าหน้าที่ดูแลในพื้นที่
อย่างไรก็ดี การรับจ้างปลูกเมล็ดพันธุ์เพื่อการพาณิชย์เป็นรูปแบบการเกษตรและธุรกิจที่นําไปสู่การใช้
สารเคมีและยาปราบศัตรูพืชรวมชนิดที่มีฤทธิ์ตกค้างด้วยในปริมาณมาก เนื่องจากต้องการเน้นความสมบูรณ์
ของเมล็ดพันธุ์ที่อยู่ข้างในเท่านั้น ทําให้เป็นรูปแบบที่มีโอกาสส่งผลในทางลบกับสิ่งแวดล้อมในที่สูงมาก ใน
พื้นที่สูงที่เกษตรกรเข้าสู่ระบบการทําเกษตรพันธะสัญญา จึงควรให้ความสําคัญกับเรื่องการกําหนดเงื่อนไขกับ
ธุรกิจที่ได้รับผลประโยชน์โดยตรงให้ต้องรับผิดชอบ ดูแลและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม มีการตรวจสอบและกํากับ
สัญญาให้มีความเป็นธรรมกับทั้งสองฝ่าย โดยเฉพาะในประเด็นความเท่าเทียมกันด้านข้อมูลที่ผูกพันในสัญญา
และภาระการรับความเสี่ยงที่เป็นธรรม สิ่งที่สําคัญ คือ ควรเพิ่มการศึกษาอย่างจริงจังว่าเพื่อนําไปสู่การ
พิจารณาว่า ควรห้ามการทําเกษตรพันธะสัญญาปลูกเมล็ดพันธุ์ในพื้นที่สูงหรือพื้นที่ที่มีระบบนิเวศเปราะบาง
อย่างพื้นที่ต้นน้ําหรือไม่
ในขณะเดียวกันการส่งเสริมอาชีพอื่นหรือรูปแบบการเกษตรอื่นที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากกว่าจะ
ช่วยให้เกษตรกรมีทางเลือกมากขึ้น อย่างไรก็ดี การส่งเสริมทางเลือกอื่นแทนที่การรับจ้างปลูกเมล็ดพันธุ์ต้อง
คํานึงถึงการสร้างจุดแข็งให้ใกล้เคียงกับที่รูปแบบธุรกิจของเมล็ดพันธุ์สามารถหยิบยื่นให้เกษตรกรด้วยจึงจะ
สามารถสร้างแรงจูงใจที่เหมาะสมได้ เช่น เกษตรพันธะสัญญาแก้ข้อจํากัดเกี่ยวกับการเข้าถึงปัจจัยการผลิต
ผ่านการให้กู้ปัจจัยการผลิตล่วงหน้า การลดความเสี่ยงด้านความผันผวนของราคา การดูแลและช่วยแก้ไข
ปัญหาในช่วงการผลิต ดังนั้นการเปิดทางเลือกใหม่ที่ดีกับสิ่งแวดล้อมมากกว่าจึงต้องมาพร้อมกับการสนับสนุน
ทุน องค์ความรู้ และการสร้างความมั่นใจด้านตลาดเป็นสําคัญในช่วงเริ่มต้น
9.2.4 ข้อเสนอแนะเชิงพื้นที่
9-32
