Page 221 -
P. 221
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
มณีพฤกษ์ (Gem Forest) ที่ผันรายได้จากธุรกิจส่วนหนึ่งมาจัดการกับเรื่องสิ่งแวดล้อมโดยจัดสรร
กําไรส่วนหนึ่งจากการคั่วเมล็ดกาแฟมาจัดหาแร่ธาตุบํารุงดินแจกให้เกษตรกรเพื่อใช้ในการรักษา
ดินโดยตรง การให้ธาตุบํารุงดินเป็นช่องทางที่ชัดเจนและเห็นได้ว่าเงินที่ลงทุนจะลงไปที่ด้านการ
รักษาสิ่งแวดล้อมจริง หรือในธุรกิจกาแฟมีวนา ที่จัดสรรเงินจํานวนหนึ่งที่เรียกว่า Fair Trade
Premium ให้กับชุมชน โดยชุมชนจะตัดสินใจว่าจะนําเงินจํานวนนี้ไปใช้อย่างไร เช่น กิจกรรม
ด้านสิ่งแวดล้อมหรือการพัฒนาชุมชนด้านอื่นๆ เช่น การศึกษา สวัสดิการผู้สูงอายุ
8.1.2.3 เงื่อนไขด้านสิ่งแวดล้อมกําหนดจากชุมชน
นอกจากเงื่อนไขที่เกิดจากระบบเกษตรและธุรกิจแล้ว เงื่อนไขที่ชุมชนเป็นผู้กําหนดเองก็มีความสําคัญ
ไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในพื้นที่ที่ผลตอบแทนต่อพื้นที่ยังไม่เพียงพอและมีวิธีการกระจาย
ความเสี่ยงที่ค่อนข้างจํากัดทําให้เกษตรกรคิดว่าการขยายพื้นที่ปลูกยังเป็นอีกทางเลือกหนึ่ง ชุมชนที่มีความ
เข้มแข็งอาจจะมีการกําหนดข้อตกลงต่างๆ ร่วมกันเพื่อสร้างเงื่อนไขให้เกิดความยั่งยืนในด้านต่างๆ โดยเฉพาะ
ด้านสิ่งแวดล้อมขึ้น และร่วมกันบังคับใช้กฎดังกล่าวในชุมชน ตัวอย่างเครื่องมือที่ชุมชนนํามาใช้และส่งผล
กระทบต่อความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อม เช่น
1) การจับพิกัดเพื่อแบ่งพื้นที่ป่า การจัดโซนนิ่งอย่างชัดเจนในพื้นที่ เช่น การจับพิกัดพื้นที่ป่าอนุรักษ์
ป่าใช้สอย และพื้นที่ทํากินอย่างชัดเจน ช่วยลดโอกาสการฉกฉวยผลประโยชน์จากความคลุมเครือ
เกษตรกรมีความมั่นใจกับการพัฒนาพื้นที่ถูกจัดให้เป็นพื้นที่ทํากิน การจับพิกัดเป็นเครื่องมือ
สําคัญในการลดความขัดแย้งที่อาจเกิดขึ้นในพื้นที่ที่คนอยู่กับป่า นอกจากนี้ การจับพิกัด
2) บัญญัติท้องถิ่น การที่ชุมชนมีข้อกําหนดลักษณะการดูแลรักษาและการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร
ในพื้นที่ร่วมกันและมีบทลงโทษของชุมชนในกรณีที่มีผู้ฝ่าฝืนข้อกําหนดของท้องถิ่นไว้ จะช่วย
แก้ไขปัญหาของการบังคับใช้กฎหมายป่าไม้ในพื้นที่ที่มีความอ่อนไหวในเรื่องสิทธิถือครองดั้งเดิม
โดยในการออกบัญญัติท้องถิ่นจําเป็นต้องพึ่งพาอํานาจนิติบัญญัติขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ที่มีอยู่เช่น สภาตําบล เทศบาล ปัจจุบันใน จ น่าน มีชุมชนที่ประสบความสําเร็จในการสร้าง
ข้อกําหนดหรือบัญญัติท้องถิ่น 22 ตําบล และข้อกําหนดท้องถิ่นในบางพื้นที่ได้รับการยอมรับว่ามี
ประสิทธิผลในการดูแลทรัพยากรป่าไม้อย่างแท้จริง เช่น พื้นที่ลุ่มน้ําน้ํามีด
รายละเอียดและความเชื่อมโยงระหว่างผลลัพธ์ที่ต้องการจากรูปแบบธุรกิจบนพื้นที่สูง หลักการ
ดําเนินงานที่รูปแบบธุรกิจควรมีเพื่อสร้างความยั่งยืนทั้งด้านความเป็นอยู่และสิ่งแวดล้อม ตลอดจนวิธีการต่างๆ
ที่สามารถนํามาใช้ในการดําเนินหลักการดังกล่าว สามารถสรุปได้ดังรูปที่ 8.1
8-14
