Page 196 -
P. 196
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
นอกจากแนวทางการพัฒนาการและการเติบโตของรูปแบบธุรกิจการเกษตรในพื้นที่สูงแล้ว การ
เปลี่ยนแปลงและเติบโตของลักษณะการรวมกลุ่มแบบต่างๆ ที่พบในพื้นที่ก็มีความน่าสนใจเช่นกัน จากการลง
พื้นที่พบว่า กลุ่มเกษตรกรมีการรวมกลุ่มกันในหลายรูปแบบ เช่น วิสาหกิจชุมชน การรวมกลุ่มภายใต้การ
สนับสนุนของโครงการขยายผลฯ การรวมกลุ่มภายใต้การซื้อผลผลิตของเอกชนที่มีลักษณะเป็นกิจการเพื่อ
สังคม และการรวมกลุ่มแบบไม่เป็นทางการของพ่อค้ารายย่อยที่อยู่ในหมู่บ้าน การรวมกลุ่มที่แตกต่างกันไปนี้
จะมีบทบาทการช่วยเหลือต่อเกษตรกรที่แตกต่างกันไป
ในพื้นที่บ้านป่ากลางและบ้านสันเจริญพบว่า มีการรวมกลุ่มของเกษตรกรในรูปแบบของวิสาหกิจ
ชุมชน แต่การดําเนินงานวิสาหกิจชุมชนในทั้ง 2 พื้นที่ก็มีรายละเอียดทั้งที่เหมือนและแตกต่างกันไป โดย
วิสาหกิจบ้านป่ากลางมีบทบาทหลักในการติดต่อผู้รับซื้อที่ต้องการผลผลิตที่มีคุณภาพสูง การจัดสรรโควตาการ
ผลิตให้สมาชิกในกลุ่ม การควบคุมคุณภาพการผลิตของสมาชิกในกลุ่ม และการให้องค์ความรู้และการ
ช่วยเหลือในการจัดหาปัจจัยการผลิตให้มีราคาถูกลงได้ ในขณะที่วิสาหกิจชุมชนบ้านสันเจริญจะรับซื้อผลผลิต
จากสมาชิกทั้งหมดและทําการแปรรูปเพื่อขายเป็นสินค้าปลายทาง โดยกลุ่มมีบทบาทในการแปรรูปผลผลิต
การสร้างอํานาจต่อรองให้กับเกษตรกร และมีการจัดสรรเงินปันผลคืนให้กับสมาชิก นอกจากนี้ในบ้านมณี
พฤกษ์ก็กําลังมีการดําเนินการรวมกลุ่มเกษตรกรในลักษณะวิสาหกิจชุมชนด้วยเช่นกัน แต่ยังไม่ได้เริ่ม
ดําเนินการอย่างเป็นรูปธรรมมากนัก ทั้งนี้จะเห็นได้ว่า การดําเนินงานกลุ่มวิสาหกิจในพื้นที่และผลผลิตที่
แตกต่างกันก็จะมีความต้องการกลไกในการตอบสนองความต้องการของสมาชิกที่แตกต่างกันไป โดยกลุ่ม
วิสาหกิจชุมชนมีความยืดหยุ่นที่จะตอบโจทย์ความต้องการของกลุ่มที่แตกต่างกันไปได้ดี
ในพื้นที่บ้านแม่จริม โป่งคํา และบ้านถ้ําเวียงแก ซึ่งอยู่ภายใต้การสนับสนุนของโครงการขยายผลฯ ก็มี
การรวมตัวกันของเกษตรกรในรูปแบบที่แตกต่างกันไป โดยในบ้านแม่จริมและโป่งคํา เกษตรกรจะมีการ
รวมกลุ่มกันอย่างไม่เป็นทางการมากนัก ภายใต้การสนับสนุนของโครงการขยายผลฯ ที่ช่วยทําหน้าที่ในการวาง
แผนการผลิตตามความต้องการตลาดและความเหมาะสมกับเกษตรกรแต่ละราย เป็นคนกลางในการรวบรวม
สินค้าและจัดหาตลาดให้แก่เกษตรกร โครงการขยายผลฯ จะเป็นเพียงผู้ติดต่อประสานงานกับพ่อค้าคนกลาง
แต่ไม่ได้เป็นผู้รับซื้อผลผลิตจากเกษตรกร ในขณะที่บ้านถ้ําเวียงแก เกษตรกรมีการรวมกลุ่มในรูปแบบของ
สหกรณ์การเกษตรฯ และกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกผักโรงเรือน และโครงการจะเข้าไปให้การสนับสนุนผ่านกลุ่ม
ดังกล่าว ซึ่งเป็นรูปแบบที่แตกต่างจากในบ้านแม่จริมและโป่งคํา โดยมีข้อดีคือทําให้การประสานงานระหว่าง
โครงการขยายผลฯ และกลุ่มชาวบ้านมีความคล่องตัวมากขึ้นเพราะโครงการขยายผลฯ ไม่ต้องแยกการบริหาร
จัดการกับเกษตรกรแต่ละครัวเรือน และทําให้เกษตรกรมีส่วนร่วมในการพัฒนาธุรกิจและสร้างความเข้มแข็ง
ให้กับชุมชนมากขึ้นด้วย
นอกจากกลุ่มวิสาหกิจชุมชน และกลุ่มภายใต้การสนับสนุนของโครงการขยายผลฯ แล้ว กลุ่มที่
น่าสนใจมากมีลักษณะหนึ่งคือกลุ่มที่ดําเนินการโดยธุรกิจหรือเอกชน ซึ่งจากการลงพื้นที่พบว่ามีหลายรูปแบบ
เช่น ในบ้านสันเจริญที่มีพ่อค้าในพื้นที่ดําเนินการรวบรวมผลผลิตในลักษณะคล้ายกับวิสาหกิจชุมชน โดยมี
จุดเริ่มต้นจากการที่มีผลผลิตเหลือเกินกว่าที่วิสาหกิจชุมชนรับซื้อได้ หรือการต้องการแปรรูปกาแฟขายใน
ตลาดที่แตกต่างไปจากที่วิสาหกิจชุมชนดําเนินการอยู่ โดยกลุ่มมีบทบาทในการให้คําแนะนําและความ
7-2
