Page 138 -
P. 138
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พืชชนิดอื่น และเนื่องจากพริกหวานให้รายได้สูงทําให้เกษตรกรสามารถนํารายได้มาใช้เป็นเงินทุน
ในการลงทุนปีต่อไปได้ นอกจากนี้พบว่า หากมีเหตุการณ์ผิดปกติ เกษตรกรที่ปลูกพืชยืนต้นและ
เมล็ดพันธุ์โดยส่วนใหญ่จะไม่เปลี่ยนแปลงการปลูกพืช ในขณะที่เกษตรกรที่ปลูกพืชโรงเรือนมี
แนวโน้มเปลี่ยนพืชหลักได้ง่ายกว่าเนื่องจากมีทางเลือกมากกว่า โดยเกษตรกรโดยส่วนใหญ่ไม่
กลับไปปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ในที่ชัน
- ในเชิงสิ่งแวดล้อม ระบบวนเกษตรและการปลูกพืชโรงเรือนแบบผสมผสานจะมีการเปลี่ยนแปลง
การใช้ที่ดินในทางที่ดีขึ้นในสัดส่วนสูงที่สุดในขณะที่การปลูกเมล็ดพันธุ์มีการใช้สารเคมีที่สูงกว่า
พืชอื่นค่อนข้างมากซึ่งอาจจะส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในพื้นที่
นอกจากนี้ การวิเคราะห์ข้อมูลต้นทุนการปลูกพืชแต่ละชนิดโดยละเอียดแสดงให้เห็นว่า แม้การปลูก
พืชผสมผสาน (ผักในและนอกโรงเรือน) จะส่งผลในทางบวกกับสิ่งแวดล้อม เกษตรกรมีต้นทุนการดูแลต่อปีไม่
สูงมากนัก แต่เนื่องจากเป็นระบบที่มีต้นทุนคงที่สูงมากเมื่อเทียบกับการจากการสร้างโรงเรือนและระบบน้ํา ทํา
ให้การผลักดันระบบการเกษตรนี้ต้องพึ่งพิงการอุดหนุนทุนตั้งต้นจากแหล่งภายนอก นอกจากนี้การใช้แรงงาน
ยังเป็นองค์ประกอบสําคัญมากในต้นทุนการดูแลพืชในระบบเกษตรผสมผสาน เนื่องจากโดยส่วนใหญ่จะเป็น
พืชที่ต้องการการดูแลมากกว่าพืชไร่หรือพืชยืนต้นอื่นๆ ดังนั้นจํานวนแรงานในครัวเรือนของเกษตรกรจึงเป็น
ปัจจัยสําคัญประการหนึ่งในการกําหนดความสําเร็จของการส่งเสริมการปลูกพืชผสมผสาน อย่างไรก็ตาม การที่
การปลูกพืชหมุนเวียนมีต้นทุนแรงงานสูงก็มีข้อดีในระยะยาว คือ เกษตรกรได้ผลตอบแทนจากแรงงานของ
ตนเองมากกว่าระบบอื่นอย่างชัดเจน
สําหรับการเลือกปลูกพืชที่มีจุดเด่นอย่างพริกหวานที่บ้านถ้ําเวียงแกซึ่งสามารถขายได้ราคาดี แต่การ
ปลูกพืชที่มีจุดเด่นทางกายภาพดังกล่าวมักจะมีต้นทุนต่อไร่สูงมากเมื่อเทียบกับพืชชนิดอื่น โดยที่ต้นทุนส่วน
ใหญ่เป็นต้นทุนเงินสดไม่ใช่ต้นทุนแรงงาน ปัจจัยที่สําคัญในการดําเนินลักษณะการเกษตรดังกล่าวคือการมี
ตลาดรับซื้อที่แน่นอนเนื่องจากมีเกษตรกรจะต้องลงทุนในการเพาะปลูกที่สูงมาก
การปลูกมะม่วงและกาแฟมีต้นทุนแรงงานค่อนข้างต่ํา ในแง่หนึ่งหมายความว่าเกษตรกรมีค่าตอบแทน
แรงงานของตนเองจากการทําการเกษตรน้อยกว่าพืชชนิดอื่น แต่ในอีกแง่หนึ่งหมายความว่า เกษตรกรจะมี
โอกาสหารายได้จากการประกอบอาชีพเสริม ดังนั้น ในการส่งเสริมการปลูกพืชยืนต้น เช่น มะม่วง หรือกาแฟ
ควรจะทําไปพร้อมกับการส่งเสริมอาชีพเสริมทั้งในและนอกภาคเกษตรด้วย
การปลูกเมล็ดพันธุ์แบบพันธะสัญญามีต้นทุนเงินสดต่อปีค่อนข้างสูงเมื่อเทียบกับระบบการเกษตรอื่น
เกษตรกรมักต้องพึ่งพิงการกู้ปัจจัยการผลิตเป็นประจําทุกปี หากเกิดภาวะผลผลิตเสียหายไม่สามารถขายได้
ตามสัญญา เกษตรกรมีโอกาสที่จะตกอยู่ในวงจรหนี้จะค่อนข้างสูง ต่างกับพืชอื่นที่แม้จะมีต้นทุนคงที่สูงกว่าแต่
ต้นทุนเงินสดต่อปีต่ําพอที่จะเกษตรกรจะสามารถลงทุนเองได้
จากการพิจารณาปัจจัยทางกายภาพและโครงสร้างประชากรที่มีผลต่อการกําหนดระบบเกษตรกรรม
ผลของระบบเกษตรกรรมหรือชนิดพืชที่ปลูกต่อตัวแปรความยั่งยืนทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม
ทําให้สามารถสรุปได้เบื้องต้นว่า
5-25
