Page 37 -
P. 37
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ตัวอย่างบรรจุภัณฑ์สำ�หรับผลิตภัณฑ์แปรรูป
บรรจุภัณฑ์มีหน้าที่หลักคือการเก็บรักษาและช่วยปกป้องผลิตภัณฑ์จากสภาวะแวดล้อมที่เป็นผลให้เกิดการเสื่อมเสีย
ของผลิตภัณฑ์ทั้งที่เกิดจากทางกายภาพ เช่น การแตกหักเสียหายจากการกดทับ การตกกระแทก และการสั่นสะเทือน
ระหว่างการลำาเลียงขนส่ง และความเสื่อมเสียทางเคมีจากปัจจัยต่าง ๆ เช่น ความชื้น อุณหภูมิ แสงและจุลินทรีย์
ที่ทำาให้เกิดการแปรสภาพและคุณภาพของผลิตภัณฑ์เกินกว่าระดับที่ผู้บริโภคยอมรับได้ ดังนั้นการเลือกใช้บรรจุภัณฑ์นั้น
ต้องอาศัยศาสตร์และศิลป์ กล่าวคือการพัฒนาและเลือกใช้วัสดุและบรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสมเพื่อป้องกันการเสียหาย
ของผลิตภัณฑ์นั้นถือว่าเป็นศาสตร์ ส่วนการออกแบบบรรจุภัณฑ์เพื่อเพิ่มความสะดวกในการนำาผลิตภัณฑ์ออกมาใช้งาน
การประชาสัมพันธ์และส่งเสริมการขายผ่านทางข้อมูลของฉลากหรือสร้างมูลค่าให้กับผลิตภัณฑ์โดยการออกแบบ
ให้บรรจุภัณฑ์มีรูปลักษณ์และสีสันที่สวยงามนั้นถือว่าเป็นศิลป์ หากพิจารณาสินค้าในตลาดปัจจุบันพบว่าบรรจุภัณฑ์
จะถือว่าเป็นองค์ประกอบที่สำาคัญของผลิตภัณฑ์ที่ต้องสามารถสื่อถึงผลิตภัณฑ์ที่บรรจุอยู่ต่อผู้บริโภคโดยทันที การสื่อสาร
สามารถอาศัยการบ่งชี้ผ่านตราสินค้าและ/หรือเครื่องหมายการค้าของผู้ผลิต และแสดงชนิดลักษณะประเภทของสินค้า
ให้ผู้บริโภคมองเห็นได้ง่ายด้วยการใช้รูปร่าง รูปทรง ขนาด ตัวอักษรและสีสันที่เด่นชัดสามารถแสดงความแตกต่าง
จากผลิตภัณฑ์แข่งขันอื่น ๆ ได้เพื่อให้เกิดการสะดุดตาและการจดจำาได้ง่ายมีประสิทธิภาพทางการสื่อสารและเกิด
ผลกระทบด้านจิตวิทยาและตรงกับความต้องการของผู้บริโภคนอกจากนี้บรรจุภัณฑ์ยังถือเป็นองค์ประกอบร่วมในการกำาหนด
ราคาขายสินค้าด้วยเนื่องจากได้ถูกรวมในต้นทุนการผลิต โดยปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับบรรจุภัณฑ์มีผลต่อการกำาหนดราคา
เช่น ราคาต้นทุนของวัสดุบรรจุภัณฑ์ กรรมวิธีการผลิต การเก็บรักษาและการขนส่งบรรจุภัณฑ์ ซึ่งปัจจัยเหล่านี้
มิใช่เพียงแต่มีผลต่อการกำาหนดราคาของสินค้าเท่านั้น แต่ยังทำาให้ระบบเศรษฐกิจเกิดการหมุนเวียนไปอย่างครบวงจร
จึงนับได้ว่าอุตสาหกรรมบรรจุภัณฑ์สามารถสะท้อนถึงสภาพเศรษฐกิจของประเทศ รวมถึงความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์
และเทคโนโลยี ตลอดจนศิลปวัฒนธรรมและวิถีการดำาเนินชีวิตของสังคมในแต่ละยุคสมัยได้ดีอีกด้วย
สำาหรับผลิตภัณฑ์อาหารแปรรูปจากมันสำาปะหลังในโครงการนั้น หน้าที่หลักของบรรจุภัณฑ์ไม่เพียงแต่ทำาการปกป้อง
อาหารจากผลกระทบหรือสิ่งเร่งเร้าภายนอก แต่ตัวบรรจุภัณฑ์เองก็ไม่ควรส่งผลกระทบต่ออาหารทางใดทางหนึ่ง
ตามมาตรฐานของวัสดุสัมผัสอาหาร อีกคุณสมบัติของบรรจุภัณฑ์ที่สำาคัญคือต้องสามารถยับยั้งการซึมผ่านของแก๊ส
และไอน้ำาในอากาศที่จะส่งผลทำาให้เกิดการเสื่อมสภาพของสี การเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชันของไขมันและไขมันไม่อิ่มตัว
การสูญเสียสภาพธรรมชาติของสารอาหารบางตัวและเกิดการสูญเสียคุณภาพทางประสาทสัมผัส ในทำานองเดียวกัน
บรรจุภัณฑ์ก็ต้องสามารถกั้นหรือป้องกันการสูญเสียความชุ่มชื้นจากอาหารไปยังสภาพแวดล้อมภายนอกด้วย เป็นการช่วยลด
การคายน้ำาและการสูญเสียน้ำาหนักของผลิตภัณฑ์
บรรจุภัณฑ์สำาหรับผลิตภัณฑ์อาหารแปรรูปจากมันสำาปะหลังสามารถผลิตได้จากวัสดุหลากหลายประเภท ทั้งโลหะ
พลาสติกและกระดาษ และสามารถผลิตขึ้นได้หลากหลายลักษณะหรือรูปแบบขึ้นอยู่กับคุณสมบัติและข้อกำาหนด
ของวัสดุสัมผัสอาหาร บรรจุภัณฑ์อาหารโดยทั่วไปเป็นบรรจุภัณฑ์ปฐมภูมิ (primary packaging) ซึ่งเป็นบรรจุภัณฑ์ชั้นใน
หรือชั้นที่อยู่ติดหรือสัมผัสกับผลิตภัณฑ์อาหารแม้ว่าบรรจุภัณฑ์ชั้นนี้จะมีโอกาสปกป้องสินค้าได้จากอันตรายทางกายภาพ
และเคมีได้ระดับหนึ่ง ทว่าก็ยังมีข้อด้อยในการปกป้องอันตรายทางกายภาพได้ ดังนั้นจึงอาจพบบรรจุภัณฑ์ทุติยภูมิ
(secondary packaging) ซึ่งเป็นบรรจุภัณฑ์ในชั้นถัดไป อย่างไรก็ตามบรรจุภัณฑ์ปฐมภูมิอาจเรียกเป็นบรรจุภัณฑ์
หน่วยขายปลีก (retail packaging) ได้ ซึ่งบรรจุภัณฑ์หน่วยขายปลีกที่นิยมใช้และสามารถประยุกต์กับผลิตภัณฑ์อาหาร
ที่ทำาจากมันสำาปะหลังได้สามารถแบ่งออกเป็น 3 รูปแบบ ดังนี้
36 มันสำ�ปะหลังไทยกินได้�สร้างรายได้ให้เกษตรกร
โครงการแปรรูปมันสำาปะหลังและผลิตภัณฑ์สู่อุตสาหกรรมอาหารเพื่อยกระดับรายได้เกษตรกรชุมชน
