Page 13 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

12

ระบบพรรคการเมือง

ระบบพรรคการเมืองแบ่งได้เช่นเดียวกับระบอบการปกครอง คือ ระบบพรรคแบบเผด็จการ

กับแบบประชาธิปไตย ดังนี้ (พฤทธิสาณ ชุมพล, 2540)

1. ระบบพรรคการเมืองแบบเผด็จการ มีระบบพรรคการเมืองประเภทที่กติกาทางการเมือง

ไม่เปิดให้มีการแข่งขัน แบ่งได้ 2 ลักษณะ คือ

1) ระบบพรรคเดียวหรือเผด็จการแบบเบ็ดเสร็จ มีความเป็นอํานาจนิยมสูงมีพรรค
การเมืองพรรคเดียวเป็นรัฐบาลตลอดกาล นโยบายจะถูกกําหนดโดยผู้นําระดับสูงของพรรค เช่น

พรรคคอมมิวนิสต์ในจีนหรือในสหภาพโซเวียต ระบบพรรคเดียวนี้ไม่จําเป็นต้องมีอุดมการณ์

คอมมิวนิสต์อาจครอบงําโดยทหาร เช่น พม่าหรืออียิปต์

2) ระบบพรรคหลักครอบงําหรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าแบบ Corporatist มีลักษณะความ
เป็นอํานาจนิยมเช่นกันแต่อ่อนกว่า โดยให้มีพรรครองอื่น ๆ ได้ แต่มีข้อแม้ว่าจะไม่ท้าทายอํานาจ

ครอบงําของพรรคหลักในการปกครอง เช่น อินโดนีเซียในสมัยของประธานาธิบดีซูฮาร์โต หรือ

ยูโกสลาเวีย

2. ระบบพรรคการเมืองแบบประชาธิปไตย มีระบบพรรคการเมืองที่เปิดโอกาสให้มีการ

แข่งขันระหว่างพรรค แบ่งได้ 5 ลักษณะ คือ
1) ระบบพรรคหลัก มีพรรคการเมืองเดียวที่ชนะการแข่งขันหรือการเลือกตั้งมาโดยตลอด

สามารถเข้ามาเป็นรัฐบาลได้เป็นส่วนใหญ่ มักเกิดขึ้นในประเทศที่เพิ่งจะได้รับการปลดปล่อยจากการ

เป็นอาณานิคมของประเทศตะวันตก เช่น พรรคคองเกรสในอินเดีย

2) ระบบสองพรรค มีพรรคการเมืองสําคัญ ๆ อยู่ 2 พรรคเท่านั้น ที่สามารถชนะการ
เลือกตั้งสับเปลี่ยนกันดํารงอํานาจในการปกครองประเทศอยู่เป็นประจํา โดยที่พรรคทั้งสองมี

อุดมการณ์ไม่ขัดแย้งกันมากนัก เช่น สหรัฐอเมริกา อังกฤษ

3) ระบบหลายพรรค มีพรรคการเมืองหลายพรรคที่มีอุดมการณ์เป็นกลาง ๆ ไม่มีพรรคใด

สามารถได้เสียงข้างมากเด็ดขาด รูปแบบรัฐบาลจึงต้องเป็นรัฐบาลผสม 2 พรรคขึ้นไป เช่น เยอรมนี
เบลเยี่ยม สวีเดน เดนมาร์ค เนเธอร์แลนด์ รวมทั้งประเทศไทย

4) ระบบหลายพรรคสุดโด่ง มีพรรคการเมืองหลายพรรคที่มีอุดมการณ์หรือนโยบาย

แตกต่างกันมากเป็นขั้วแห่งความคิด มีทั้งพรรคการเมืองที่มีอุดมการณ์แบบคอมมิวนิสต์ (ซ้ายจัด)
และอนุรักษ์นิยมแบบฟาสซิสต์ (ขวาจัด) ทําให้มีการแข่งขัน ก่อให้เกิดความรุนแรงเสียหายและ

ปั่นป่วนต่อระบบ บางพรรคการเมืองมีสถาบันศาสนาครอบงําหรือมีอิทธิพลอยู่เหนือ เช่น อิตาลีและ

ชิลีในอดีต