Page 105 -
P. 105
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พลวัตของความยากจน
4.5 ลักษณะทางเศรษฐกิจและสังคมที่สำคัญ
ของครัวเรือน และสินทรัพย์ที่ครัวเรือนครอบครอง
จำแนกตามกลุ่มพลวัตความยากจน
หากพิจารณาตามลักษณะทางเศรษฐกิจและสังคมที่สำคัญของครัวเรือน โดยจำแนกตาม
4 กลุ่มพลวัตความยากจน ในปี 2531 และ 2552 จะสามารถเห็นความแตกต่างของลักษณะใน
แต่ละกลุ่มครัวเรือน ซึ่งการแจกแจงลักษณะที่แตกต่างนี้มีความสำคัญมากในการกำหนดความ
สัมพันธ์ของแต่ละปัจจัยที่มีผลต่อการเกิดพลวัตความยากจนในแต่ละกลุ่ม
4.5.1 ลักษณะเชิงโครงสร้างประชากรของครัวเรือน (demographics)
ลักษณะโครงสร้างประชากรของครัวเรือนแตกต่างกันออกไปในแต่ละกลุ่มพลวัตความ
ยากจน โดยครัวเรือนที่ยากจนเรื้อรังมีค่าเฉลี่ยของลักษณะเชิงโครงสร้างประชากรโดยทั่วไปสูง
กว่าระดับเฉลี่ยของประเทศโดยรวมในทั้งสองปีที่ทำการศึกษา คือ ปี 2531 และ 2552 ข้อมูลที่เห็น
ได้อย่างชัดเจนคือ อายุเฉลี่ยของหัวหน้าครัวเรือนที่ยากจนเรื้อรังมีอายุสูงที่สุดเมื่อเทียบกับกลุ่ม
ความยากจนอื่น และสูงกว่าระดับเฉลี่ยของประเทศ นอกจากนี้ ครัวเรือนยากจนเรื้อรังยังมีอัตรา
ภาระการพึ่งพิงหรือภาระในการเลี้ยงดูสมาชิกในครัวเรือนสูงกว่ากลุ่มความยากจนอื่นและสูงกว่า
ขนาดเฉลี่ยรวมของประเทศ รวมทั้งมีสัดส่วนของหัวหน้าครัวเรือนที่เป็นเพศหญิงสูงกว่าระดับ
เฉลี่ย จากข้อมูลชี้ให้เห็นความแตกต่างอย่างชัดเจนระหว่างลักษณะของครัวเรือนยากจนเรื้อรัง
และครัวเรือนยากจนครั้งคราว ในขณะที่ขนาดของครัวเรือนกลับดูเหมือนจะไม่มีความแตกต่าง
ระหว่างกลุ่มความยากจนเรื้อรังและกลุ่มยากจนครั้งคราว โดยพบว่าขนาดของครัวเรือนมีขนาด
ใกล้เคียงกันและมีแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของขนาดครัวเรือนลดลงจากในปี 2531 เช่นเดียวกัน
ในทุกกลุ่ม
เมื่อพิจารณาครัวเรือนยากจนชั่วคราวจะพบว่ามีความแตกต่างระหว่างลักษณะประชากร
ของกลุ่มครัวเรือนออกจากความยากจนและครัวเรือนเข้าสู่ความยากจนเช่นเดียวกัน ซึ่งสอดคล้อง
กับผลการศึกษาในหลายประเทศกำลังพัฒนาที่กล่าวว่าปัจจัยทางโครงสร้างประชากรเป็นปัจจัย
สำคัญในการกำหนดความยากจนครั้งคราวมากกว่าความยากจนเรื้อรัง เป็นข้อสมมุติฐานเบื้องต้น
ของการวิจัยนี้ตามที่ได้กล่าวถึงในบทที่ 2 (McCulloch and Baulch, 2000; McKay and Lawson,
2002; Sen, 2003) ปัจจัยสำคัญที่เห็นได้ชัดเจนได้แก่ การเปลี่ยนแปลงขนาดของครัวเรือน
โดยพบว่า ครัวเรือนที่กลับเข้าสู่ความยากจนมีขนาดครัวเรือนแทบจะไม่เปลี่ยนแปลงนั่นคือ 4.5 คน
104 สถาบันคลังสมองของชาติ
