Page 77 -
P. 77
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
6. การคัดเลือกความตามคำสอนโบราณ (โสก หรือโฉลกควาย)
คำว่า โสก เป็นลักษณะคำพูดสอน หรือเตือนใจ มีความหมายเดียวกับคำว่า โฉลก คือถูกต้อง
ดีงาม หรือเหมาะสม(ประจักษ์, 2544) สำหรับโสกควาย จึงหมายถึง คำสอนที่บอกกล่าวถึงลักษณะ
ควาย มีทั้งการกล่าวถึงลักษณะที่ดี ทำให้เกิดสิริมงคล บันดาลความสุขความเจริญ (ค้ำคูณ: อีสาน) ให้
กับเจ้าของหรือผู้เลี้ยง และบางโสกก็เป็นลักษณะการห้ามไม่ให้ปฏิบัติ เนื่องจากถือเป็นอัปมงคล ในการ
สืบค้นภูมิปัญญาครั้งนี้ พบโสก หรือ โฉลกที่เกี่ยวกับควาย เฉพาะในเกษตรกรภาคอีสาน ดังนี้
6.1 โสกควายงาม หรือ โฉลกควายงาม
(1) โสกควายงาม 1 “สามอ้อง ป้องขาดำ
ตาจอมไข่ เลาปลาคอ” (ล้วน, 2553)
สามอ้อง: ขนสีขาวรูปตัววี (V) ตรง
บริเวณใต้คอตรงตำแหน่งเชือกรัดคอ 1 แห่งและตรง
หน้าอกเหนือลูกมะพร้าวบริเวณที่ใกล้สายรัดแอกใหญ่ที่จะ
แยกเป็น 2 แถบชิดกันอยู่ รวมเป็น 3 บั้ง
ป้องขาดำ: มีขนสีดำตรงข้อกีบ
(ภาษาอีสานเรียกว่าป้อง เช่น คำว่า ป้องอ้อย คือ ข้ออ้อย
เป็นต้น)
ตาจอมไข่: ตาโต กลมมน ปลาย
แหลมพอดี คล้ายไข่ไก่หรือไข่เป็ดต้มสุกตัดขวาง ไม่ใช่ตา
เล็ก ตาหยี เหมือนตาปลาดุก ซึ่งจะเป็นควายที่ดื้อ ชอบชน
และบางตัวจะชนคน รวมถึงผู้เลี้ยงหรือเจ้าของควายด้วย
เลาปลาคอ: คือช่วงลำตัวยาว เนื้อ
เต็มเสมอตั้งแต่ช่วงหน้าถึงช่วงหลัง เหมือนลำตัวของปลา
ช่อน (เลา หมายถึง โครงสร้าง และปลาคอ คือ ปลาช่อน)
การคัดเลือกควายไทย ภูมิปัญญา 67 การคัดเลือกควายไทย
