Page 54 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
2.2 „µ¦‡´—Á¨º°„‡ªµ¥Á¡«Á¤¸¥­Îµ®¦´šÎµ¡´œ›»r

2.2.1 ®œoµ˜µ ®´ª Á µ ¤n¡´œ›»rš¸É—¸‹³®œoµ¥µª ®œ´Š®œoµµŠ ‡°Á¨È„ ¨³­nªœÄ®nÁ®Èœªnµ
‡ªµ¥š¸É¤¸Á µ„µŠ Á¦¸¥„Á µ®¨ª¤˜´ª‹³Ä®o¨¼„™¸É Á¨¸Ê¥Š¨¼„—¸
2.2 การคัดเลือกควายเพศเมียสำหรับทำพันธุ์

2.2.2 ­¸ œÂ¨³®œ´Š Ťn˜„˜nµŠ„´‡ªµ¥˜µ¤°»—¤‡˜·
2.2.1 หน้าตา หัว เขา แม่พันธุ์ที่ดีจะหน้ายาว หนังหน้าบาง คอเล็ก และส่วนใหญ่เห็นว่า

ควายที่มีเขากาง เรียกเขาหลวมตัวจะให้ลูกถี่ เลี้ยงลูกดี
2.2.3 šnµšµŠ„µ¦¥ºœ „µ¦Á—·œ Ťn˜„˜nµŠ„´‡ªµ¥˜µ¤°»—¤‡˜·
2.2.2 สี ขนและหนัง ไม่แตกต่างกับควายตามอุดมคติ
2.2.3 ท่าทางการยืน การเดิน ไม่แตกต่างกับควายตามอุดมคติ
2.2.4 °»žœ·­´¥ ¨³°µ¦¤–r ‡ªµ¥Â¤n¡´œ›»rš¸É—¸

2.2.4 อุปนิสัย และอารมณ์ ควายแม่พันธุ์
‹³Ä®oœ¤¨¼„—¸ ¦´„¨¼„ Ťnš·ÊŠ¨¼„Ä®o®nµŠ‹µ„˜´ª
ที่ดีจะให้นมลูกดี รักลูก ไม่ทิ้งลูกให้ห่างจากตัว เวลามี
Áª¨µ¤¸­´˜ªrÁ¨¸Ê¥Š°ºÉœ Ánœ ­»œ´ Á oµ¤µÄ„¨o¨¼„ ¤n„È
สัตว์เลี้ยงอื่น เช่น สุนัข เข้ามาใกล้ลูก แม่ก็จะเข้าไล่ขวิด
‹³Á oµÅ¨n ª·—š´œš¸ ¨³Á®ÈœªnµÂ¤nš¸É¤¸¨´„¬–³
ทันที และเห็นว่าแม่ที่มีลักษณะนิสัยกินเก่ง กินหญ้า
œ·­´¥„·œÁ„nŠ „·œ®oµÁ¦ºÉ°¥Ç ‹³¤¸ªŠ¦°„µ¦Áž}œ
เรื่อยๆ จะมีวงรอบการเป็นสัดสม่ำเสมอ และจะให้ลูกดี
ปีละตัว(ทั่วประเทศ)ปราชญ์ภูมิปัญญาเห็นว่าลักษณะ
­´—­¤ÉεÁ­¤° ¨³‹³Ä®o¨¼„—¸že¨³˜´ª(š´Éª
นิสัยการเลี้ยงลูกดี จะถ่ายทอดไปสู่ลูกได้
ž¦³Áš«)ž¦µr£¼¤·ž{µÁ®Èœªnµ¨´„¬–³œ·­´¥

2.2.5 โครงสร้างลำตัว ส่วนใหญ่เห็นว่า

„µ¦Á¨¸Ê¥Š¨¼„—¸ ‹³™nµ¥š°—Åž­¼n¨¼„Å—o
ควายที่ขนาดปานกลาง ไม่ใหญ่ ไม่สูงเกินไป จะให้ลูกถี่
2.2.5 ǦŠ­¦oµŠ¨Îµ˜´ª ­nªœÄ®nÁ®Èœªnµ ‡ªµ¥
ซึ่งน่าจะมาจากการที่ร่างกายมีความสมบูรณ์เร็วกว่า
š¸É œµ—žµœ„¨µŠ ŤnÄ®n Ťn­¼ŠÁ„·œÅž ‹³Ä®o
ควายที่มีโครงสร้างใหญ่ ถือว่าเป็นข้อดี ในกรณีที่มีพื้นที่
จำกัดในเรื่องอาหารหยาบ การเกิดความแห้งแล้งฯ
¨¼„™¸É Ž¹ÉŠœnµ‹³¤µ‹µ„„µ¦š¸É¦nµŠ„µ¥¤¸‡ªµ¤
และเห็นว่าควายสูง แม้จะดูสวยงามตามอุดมคติ แต่ให้
­¤¼¦–rÁ¦Èª„ªnµ‡ªµ¥š¸É¤¸Ã‡¦Š­¦oµŠÄ®n ™º°ªnµ
ลูกห่าง (เวทีเสวนาภูมิปัญญาการคัดเลือกควายไทย,
Áž}œ o°—¸Äœ„¦–¸ š¸É¤¸¡ºÊœš¸É‹Îµ„´—ÄœÁ¦ºÉ°Š°µ®µ¦
6 มีนาคม 2553)และวิทยากรบางท่าน ระบุว่าควาย
®¥µ „µ¦Á„·—‡ªµ¤Â®oŠÂ¨oŠ² ¨³Á®Èœªnµ‡ªµ¥
แม่พันธุ์ขนาดใหญ่ มักให้ลูกขนาดเล็ก
­¼Š ¤o‹³—¼­ª¥Šµ¤˜µ¤°»—¤‡˜· ˜nÄ®o¨¼„®nµŠ

(Áªš¸Á­ªœµ£¼¤·ž{µ„µ¦‡´—Á¨º°„‡ªµ¥Åš¥,6

¤¸œµ‡¤ 2553) ¨³ª·š¥µ„¦µŠšnµœ ¦³»ªnµ‡ªµ¥Â¤n¡´œ›»r œµ—

Ä®n ¤´„Ä®o¨¼„ œµ—Á¨È„
2.2.6 œµ—¨³œÊ宜´„ ‡ªµ¥Â¤n¡´œ›»rš¸ÉÄ®o¨¼„—¸‹³

2.2.6 ขนาดและน้ำหนัก ควาย

°¥¼n œµ—„¨µŠÇ ™¹Š œµ—Ä®n ‡º°¦³®ªnµŠ 350-500
แม่พันธุ์ที่ให้ลูกดีจะอยู่ขนาดกลางๆ ถึงขนาด
ใหญ่ คือระหว่าง 350-500 กิโลกรัม และมี
„·Ã¨„¦´¤ ¨³¤¸‡ªµ¤­¼Šž¦³¤µ– 120-140
ความสูงประมาณ 120-140 เซนติเมตร
ÁŽœ˜·Á¤˜¦(­°—‡¨o°Š„´œš»„£µ‡)
(สอดคล้องกันทุกภาค)

ภูมิปัญญา 44 การคัดเลือกควายไทย ภูมิปัญญา
44