Page 20 -

ิ
ิ
ื
ิ
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ิ
์

Gnanamanickan 2008) การใชวิธีควบคุมทางชีวภาพไดรับความสนใจเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ เนื่องจาก
เปนวิธีที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม วิธีการที่ใชในการควบคุมทางชีวภาพอางอิงสมมุติฐานที่วา

สิ่งแวดลอมไมถูกรบกวนมีการเกิดโรคนอยเนื่องจากมีตัวตานธรรมชาติ (natural antagonist) ดังนั้น

การนำสิ่งมีชีวิตปฏิปกษ (antagonistic organism) เขาไปในสิ่งแวดลอมที่ถูกรบกวนจะชวยควบคุม บทที่ 1


การเกิดโรค การใชตัวควบคุมทางชีวภาพที่มีประสิทธิภาพ และทำใหการควบคุมประสบความสำเร็จ
ตองมีหลายลักษณะ เชน การเปนปฏิปกษ (antagonism) ตอเชื้อกอโรค มีชีววิทยาที่รูกันเปนอยางดี

ความจำเพาะกับเชื้อกอโรค ผลิตและใชงาย และปลอดภัยตอสิ่งแวดลอม หลักของการควบคุม

ทางชีวภาพนี้สอดคลองกลยุทธิ์ของการทำการเกษตรแบบยั่งยืน

ปฏิสัมพันธที่เอื้อตอการควบคุมทางชีวภาพ

สำหรับพืชและเชื้อกอโรคตลอดวงจรชีวิตจะเกี่ยวของกับสิ่งมีชีวิตหลายชนิด ปฏิสัมพันธ

เหลานี้มีอิทธิพลกับสุขภาพของพืชหลายทาง ดังนั้นความเขาใจกลไกการควบคุมทางชีวภาพจะเปน

ประโยชน สำหรับการเกิดปฏิสัมพันธสิ่งมีชีวิตตองมีการสัมผัสโดยทางตรงหรือทางออม Odum

(1953) เสนอวาปฏิสัมพันธของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิดมาจากผลที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิตแตละชนิด (Pimenta et

al. 2009) ชนิดของปฏิสัมพันธ แบงเปน ภาวะพึ่งพากัน (mutualism) การไดรับประโยชนรวมกัน

(protocooperation) ภาวะอิงอาศัย (commensalism) ภาวะเปนกลาง (neutralism) การแขงขัน

(competition) ภาวะอาศัยเสียประโยชน (amensalism) ภาวะปรสิต (parasitism) และการลาเหยื่อ

(predation)

ปฏิสัมพันธแบบภาวะพึ่งพากันเปนความปฏิสัมพันธระหวางสิ่งมีชีวิต 2 หรือมากกวา 2

สปชีส และสปชีสทั้ง 2 สปชีสไดรับประโยชน เชน ในกรณีของเชื้อราไมคอรไรซา (mycorrhizal fungi)

ซึ่งเปนปฏิสัมพันธแบบแทจริงตลอดวงจรชีวิต ใขณะที่ทั่วไปมักเปนปฏิสัมพันธแบบไมแท

(facultative) หรือแบบฉวยโอกาส (opportunistic) เชน แบคทีเรีย Rhizobium ที่สามารถเพิ่มจำนวนทั้ง

ในดินและในปมรากพืชตระกูลถั่ว ภาวะพึ่งพากันนี้สามารถมีสวนรวมในการควบคุมทางชีวภาพโดย

การเสริมสรางพืชดวยการเพิ่มสารอาหารหรือโดยกระตุนความสามารถในการปองกันของพืช สวน

ปฏิสัมพันธแบบการไดรับประโยชนรวมกัน เปนความสัมพันธแบบหนึ่งของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิดที่ตางฝาย

ตางไดรับประโยชนซึ่งกันและกันในขณะที่มาดำรงชีพรวมกัน แตการอยูรอดของสิ่งมีชีวิตทั้ง 2 ชนิด

ิ
ไมขึ้นอยูกับอีกฝายหนึ่ง จุลินทรียหลายชนิดที่จัดเปนตัวควบคุมทางชีวภาพถือวาเปนสิ่งที่ทำใหเกด
ภาวะพึ่งพากันแบบไมแท ผลคือทำใหเกิดปฏิสัมพันธแบบการไดรับประโยชนรวมกัน เนื่องจากการ

อยูรอดไมคอยขึ้นอยูกับพืชเฉพาะใด ๆ และการกดโรคหรือการกำจัดโรคจะแตกตางกันไปขึ้นอยูกับ

สภาพแวดลอม ปฏิสัมพันธแบบภาวะอิงอาศัยเปนการอยูรวมกันของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิดที่ฝายหนึ่งได

การประยุกตใชยีสตเพื่อการเกษตรและอุตสาหกรรมยุคใหม 11