Page 8 -

ิ
์
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ื
ิ
ิ
ิ

บทที่ 1
ความส าคัญของการเลี้ยงกระบือ

ในอดีตที่ผ่านมา การเลี้ยงกระบือของเกษตรกรในประเทศไทย ส่วนมากเป็นการเลี้ยงโดยเกษตรกร
รายย่อย ซึ่งมีวัตถุประสงค์การเลี้ยงแบบหลายวัตถุประสงค์ (multipurpose breeding objective) เช่น การ
เลี้ยงเพื่อใช้แรงงานในไร่นา ขายเมื่อปลดระวางจากการใช้งาน การเลี้ยงเป็นเงินออมหรือเงินฝากของครอบครัว

ั
ื่
ั
และขายเมื่อมีปัญหาการเงิน หรือการเลี้ยงเพอผลิตลูกขาย เป็นต้น ดังนั้น การพฒนาด้านการปรับปรุงพนธุ์
ั
ื่
เพอให้ได้ผลผลิตสูง การเลี้ยงดู การจัดการด้านต่างๆ ของเกษตรกรจึงไม่ได้รับการพฒนาเท่าที่ควร ระบบการ
เลี้ยงดูจึงเป็นแบบปล่อยเลี้ยงให้หากินแบบธรรมชาติ ตามท าเลสาธารณะทั่วไป รวมทั้งเกษตรกรไม่ค่อยสนใจ
ในด้านการคัดเลือกพนธุ์และการผสมพนธุ์ ท าให้ประสิทธิภาพการให้ผลผลิตกระบือต่ า และมีปัญหาด้าน
ั
ั
สุขภาพ อย่างไรก็ตาม ด้วยสภาวะวิกฤตเศรษฐกิจที่มีการแข่งขันกันสูงขึ้น ส่งผลให้เกษตรกรต้องกลับมา
พฒนาการเกษตรแบบพงพาตนเอง ซึ่งคาดว่ากระบือจะกลับมามีบทบาทส าคัญต่อเศรษฐกิจชุมชนของ
ึ่
ั
เกษตรกรอกครั้ง เนื่องจากกระบือมีความเหมาะสมกับการเลี้ยงของเกษตรกรในชนบทมาก ประกอบกับใน
ี
ปัจจุบันท าเลเลี้ยงสัตว์ลดน้อยลง เกษตรกรจึงต้องหันมาเลี้ยงดูอย่างประณีตมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะการเลี้ยงใน
ระบบฟาร์ม ซึ่งต้องมีแนวทางที่จะพฒนาประสิทธิภาพการเลี้ยงให้ดียิ่งขึ้น ทั้งนี้ เกษตรกรจะต้องมีองค์ความรู้
ั
ั
เพื่อพัฒนาฟาร์มผลิตกระบือให้มีมาตรฐาน มีการคัดเลือกพนธุ์และการจับคู่ผสมพันธุ์ที่ถูกต้อง และมีระบบการ
จัดการเลี้ยงดู การสุขาภิบาลและการป้องกันโรคที่ดี ซึ่งจะส่งผลต่อการเจริญเติบโต และการให้ผลผลิตที่สูงขึ้น

ตลอดจนการสร้างรายได้ และความมั่นคงในอาชีพการเลี้ยงกระบือให้สามารถแข่งขันได้ในเชิงธุรกิจได้ และเป็น
ผู้น าการผลิตกระบือแบบอุตสาหกรรมในภูมิภาคอาเซียนต่อไป

ข้อได้เปรียบของการเลี้ยงกระบือ
1. กระบือเลี้ยงง่าย ลงทุนต่ า ไม่ต้องพงพาเทคโนโลยีการผลิตขั้นสูง ทนทานต่อสภาพแวดล้อมและใช้
ึ่
ประโยชน์จากอาหารหยาบที่มีคุณภาพต่ าได้ดี
ี
ื้
2. กระบือเหมาะกับระบบการเกษตรแบบพอเพยง หรือเกษตรยั่งยืน ส าหรับเกษตรกรที่มีพนที่ท ากิน
ื้
น้อยเพราะเกษตรกรมีภูมิปัญญาและพนที่เลี้ยงอยู่แล้ว โดยเลี้ยงกระบือไว้ใช้แรงงาน ใช้มูลเป็นปุ๋ยปรับปรุงดิน
และผลิตลูกขายเพิ่มรายได้
3. กระบือที่มีการคัดเลือกพนธุ์ การจัดการเลี้ยงดู การป้องกันโรคที่ถูกต้อง จะให้ผลผลิตสูงได้เท่า
ั
ี่
เทียมกับโคเนื้อต่างประเทศทเลี้ยงในสภาพเดียวกัน
4. การเลี้ยงกระบือขุนระยะสั้น สามารถใช้พื้นที่ว่างเปล่าหรือที่มีน้ าท่วมขังในบางฤดูได้เป็นอย่างดี

การใช้ประโยชน์ของการเลี้ยงกระบือ
1. แรงงาน (Draft power) กระบือเป็นแรงงานที่มีราคาถูกกว่ารถไถขนาดเล็กในการไถนา มีค่าใช้จ่าย
ในการเลี้ยงดูไม่มาก โดยทั่ว ๆ ไปเกษตรกรใช้กระบือทั้งเพศผู้ เพศเมียในการท างาน เมื่ออายุ 3 ปี เริ่มฝึกสอน

ให้ท างาน และเมื่ออายุ 4 ปีขึ้นไป จึงเริ่มใช้งานจริงใช้ไถนาวันละ 4-6 ชม. ได้งานวันละครึ่งไร่ถึง 1 ไร่ การใช้
กระบือไถนาไม่ท าให้ดินแน่น และสามารถเดินได้ดีในที่มีน้ าขัง
2. น้ านม (Milk) น้ านมที่ได้จากกระบือจะมีปริมาณไขมันสูง โปรตีนในน้ านมมีปริมาณเคซีน สูงกว่า
อลบูมิน และโกลบูลิน มากกว่าในน้ านมวัวเล็กน้อย มีฟอสฟอรัสเป็น 2 เท่าของน้ านมวัว น้ านมเป็นสีขาว
ั
วิตามินเอสูงเช่นเดียวกับน้ านมวัว ผลิตภัณฑ์จากน้ านมกระบือ ได้แก่ เนย (Butter) น้ ามันเนย (Butter oil)

คู่มือการผลิตกระบือพันธุ์ส าหรับผู้ประกอบการ | 1