Page 33 -

ิ
ิ
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ื
ิ
ิ
์

- จูงพอพนธุ์กระบือเข้าคุมฝูงในเวลากลางคืน ตอนเช้าจูงกลับเข้าคอกขังเดี่ยวหรือผูกล่ามตาม
่
ั
แปลงหญ้า และออกก าลังกาย
- ระยะเวลาที่ใช้พ่อพันธุ์กระบือคุมฝูง 100 วัน (แม่พันธุ์กระบือมีโอกาสเป็นสัด 4-5 รอบ)
- ครบก าหนด 100 วัน หยุดจูงพ่อพันธุ์กระบือเข้าผสม หลังจากนั้นอีก 2 เดือน ท าการตรวจท้อง
ั
ั
ั
- เมื่อตรวจท้องแล้ว หากแม่พนธุ์กระบือไม่ตั้งท้อง ให้น าจัดเข้าฝูงผสมพนธุ์ใหม่ แม่พนธุ์ กระบือ
เมื่อน าเข้าฝูงผสมพันธุ์แล้ว 2 รอบ พบว่าไม่ตั้งท้อง ให้พิจารณาคัดทิ้ง
2.2 การจัดการฝูงกระบือท้อง
กระบือตั้งท้องประมาณ 310 – 337 วัน (10.5 – 11 เดือน) ในระหว่างที่แม่กระบืออมท้อง
ุ้
ควรงดการใช้งานแม่กระบือที่ตั้งท้องในระยะแรก 1 – 2 เดือนแรก ควรงดการกระทบกระแทกเพราะโอกาส

แท้งมีสูง น าแม่พนธุ์กระบือที่มีอายุการตั้งท้องที่ใกล้เคียงกัน รวมเข้าคอกกระบือจ านวน 20-25 ตัว การที่น า
ั
ั
แม่พนธุ์กระบือที่มีอายุการตั้งท้องใกล้เคียงกันมารวมอยู่คอกเดียวกันนั้นก็เพอง่ายต่อการสังเกตการ
ื่
เปลี่ยนแปลงของแม่พันธุ์กระบือ โดยแม่พันธุ์กระบือที่ตั้งท้องจะกินอาหารมากขึ้น ร่างกายจะสมบูรณ์ หรืออ้วน
ขึ้น

ั
การดูแลแม่พนธุ์กระบือที่ตั้งท้องจ าเป็นต้องดูแลอย่างใกล้ชิด หมั่นสังเกตอาการผิดปกติ โดยเฉพาะ
ั
เรื่องสุขภาพและการเจ็บป่วย ระวังอย่าให้แม่พนธุ์กระบือที่ตั้งท้องได้รับการกระทบกระเทือนรุนแรง
โดยเฉพาะการน าแม่พนธุ์กระบือที่ตั้งท้องเข้าปฏิบัติการในคอกคัดสัตว์ ต้องท าด้วยความนุ่มนวลและ
ั
ระมัดระวังเป็นพิเศษ
ื
ิ
ในระยะนี้ควรให้อาหารทีมีคุณภาพเพ่อแม่กระบือจะได้มีน้ าหนักตัวเพ่มขึ้นเตรียมตัวเพ่อชดเชย
ื
น้ าหนักที่จะสูญเสียเมื่อคลอด โดยเฉพาะในแม่กระบือสาวเป็นสิ่งที่จ าเป็นอย่างมาก คะแนนร่างกายของ
แม่พนธุ์กระบือที่ตั้งท้องควรอยู่ระดับ 4 หมายถึง อวนสมบูรณ์ แต่ไม่อวนมาก อย่าให้แม่พนธุ์กระบือที่ตั้ง
้
ั
ั
้
ท้องผอม เพราะจะเกิดปัญหาตามมาอย่างต่อเนื่อง เช่น อาจแท้ง คลอดยาก รกค้าง ลูกอ่อนแอตัวเล็ก
น้ านมแห้ง การกลับสัดช้า ท าให้ช่วงห่างการให้ลูกยาวขึ้น
แม่พนธุ์กระบือที่ท้องแก่ อายุการตั้งท้อง 8 - 10 เดือน ควรให้อยู่ในคอกที่ไม่มีปลัก เนื่องจากการ
ั
ุ
เคลื่อนไหวที่ล าบากอาจเกิดอบัติเหตุจากการขึ้นลงปลัก หรือหากมีการคลอดลูกตอนกลางคืนอาจท าให้ลูก
กระบือจมบ่อปลักตายได้ และควรให้แม่พันธุ์กระบือใกล้คลอดเดินออกไปแทะเล็มหญ้าใกล้ๆ คอก
การสังเกตอาการของแม่พันธุ์กระบือที่ใกล้คลอด สามารถสังเกตจากลักษณะภายนอก ได้ดังนี้
- เต้านมขยายใหญ่ บวม ตึง คัด มองเห็นเส้นเลือดที่มาหล่อเลี้ยงเต้านม ชัดเจน
- บริเวณกระดูกเชิงกรานขยายออก ท าให้เห็นเนื้อบริเวณโคนหางยุบตัวลงเป็นร่องลึกกว่าปกติ

- อวัยวะเพศ ขยาย บวมใหญ่ขึ้น
- ท้องบริเวณ “สวาป” ลดต่ าลง มองเห็นเป็นร่องลึกเรียกว่า “อาการตกท้อง” มีน้ าเมือกเหนียว สี
ขาวขุ่น ไหลออกทางช่องคลอด
2.3 การจัดการแม่กระบือคลอดลูก

ั
ั
เมื่อพบเห็นแม่พนธุ์กระบือที่บ่งบอกลักษณะอาการใกล้คลอด ควรแยกแม่พนธุ์กระบือออก
ื้
ื้
มาแล้วน าเข้าคอกคลอด คอกกระบือคลอดควรเป็นคอกพนดิน หากมีฟางหรือหญ้าแห้งปูรองพนไว้จะดีมาก
ื้
แต่ถ้าเป็นพนปูนซีเมนต์ ต้องมีหญ้าแห้ง หรือฟางรองพนคอก ไม่ควรเป็นพนปูนขัดมัน เพราะจะท าให้ลูก
ื้
ื้
กระบือที่คลอดใหม่ลื่น ไม่สามารถลุกขึ้นยืนดูดนมแม่ได้สะดวก บริเวณใกล้คอกคลอดควรมีแปลงหญ้าที่
สมบูรณ์ ไม่มีน้ าขัง เพอที่จะปล่อยให้แม่พนธุ์กระบือที่รอคลอดหรือคลอดลูกใหม่ๆ ออกไปแทะเล็มหญ้าใกล้ๆ
ื่
ั
ซึ่งคนเลี้ยงจะสามารถดูแลได้อย่างใกล้ชิด หากพบปัญหาในการคลอด สามารถช่วยเหลือได้ทัน
ื
26 | คู่มอการผลิตกระบือพันธุ์ส าหรับผู้ประกอบการ