Page 32 -

์
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ิ
ิ
ื
ิ
ิ

บทที่ 3
การเลี้ยงและการจัดการฟาร์มกระบือ

การจัดการเลี้ยงดูกระบือ
ในสมัยก่อนประเทศไทยมีการเลี้ยงกระบือกันเป็นจ านวนมากโดยเฉพาะในภาคอสาน ส่วนใหญ่
ี
ื่
ื่
จะเลี้ยงไว้เพอใช้งานและเพอน าเนื้อมาบริโภค แต่หลังจากมีเครื่องจักรเครื่องกลเข้ามาแทนที่ จ านวนกระบือ
ในประเทศไทยก็ลดลงไปมาก บางจังหวัดแทบจะไม่มีกระบือให้เห็นเลย ปัจจุบันนี้น้ ามันมีราคาแพงมากจึงท า
ให้เกษตรกรบางรายหันกลับไปใช้กระบือเป็นแรงงานในไร่นาแทนเครื่องจักรมากขึ้น บางหมู่บ้านโดยเฉพาะใน
ภาคอสานหันกลับมาใช้กระบือเป็นแรงงานในการท านา ผลพลอยได้ก็คือได้เนื้อกระบือมาบริโภค การจัดการ
ี
เลี้ยงดูกระบือไม่ยุ่งยากเหมือนโค เนื่องจากกระบือเลี้ยงง่าย ทนโรค กินอาหารได้เกือบทุกชนิด การเลี้ยง

กระบือจึงเป็นอีกแนวทางหนึ่งที่เกษตรกรควรให้ความสนใจ การจัดการเลี้ยงดูกระบือมีขั้นตอนปฏิบัติดังนี้

1. การจัดการกระบือพ่อพันธุ์
การจัดการเลี้ยงดู กระบือพ่อพันธุ์มีรายละเอียดดังนี้
1. ควรจัดให้พ่อพันธุ์กระบืออยู่ในคอกขังเดี่ยว เพื่อลดปัญหาการชนกันซึ่งอาจท าให้เกิดการบาดเจ็บ

2. ควรสนตะพาย หรือใส่ห่วงจมูก เพื่อง่ายต่อการบังคับ และจูงเดิน
ื่
่
3.ควรปล่อยพอกระบือออกมาผูกล่าม แทะเล็มหญ้า หรือจูงเดินเพอออกก าลังกาย และให้ลงนอน
ปลักบ้าง
4. ควรให้กระบือพอพนธุ์ได้กินอาหารที่มีคุณภาพดี มีคุณค่าทางโภชนะสูง มีโปรตีน พลังงาน
่
ั
และแร่ธาตุ วิตามินอย่างเพียงพอ เพื่อให้ผลิตน้ าเชื้อได้ดีทั้งปริมาณและคุณภาพ
ั
ั
5. กระบือหนุ่มที่มีอายุ 2 ปีครึ่งขึ้นไป อาจใช้เป็นพอพนธุ์เข้าผสมพนธุ์ได้ หากมีความสมบูรณ์
่
ั
เพยงพอแต่ควรใช้พอกระบือหนุ่มเข้าผสมพนธุ์ในฝูงแม่กระบือสาวผสมครั้งแรก หรือแม่กระบือที่มีล าตัว
่
ี
เล็กสมดุลกัน
6. ก่อนน าพ่อกระบือเข้าผสมพันธุ์ควร ฉีดวิตามิน AD3E เพื่อช่วยในด้านความสมบูรณ์พันธุ์ ท าให้มี
การผสมติดสูง
2. การจัดการแม่และลูกกระบือในระยะต่าง ๆ
การจัดการฝูงกระบือ จะแบ่งเป็นฝูงย่อยตามอายุ และสถานภาพของกระบือ ซึ่งจัดแบ่งได้เป็น ฝูงผสม
พันธุ์ ฝูงท้อง ฝูงเลี้ยงลูกอ่อน ฝูงหย่านม ฝูงกระบือรุ่น ผู้-เมีย โดยการจัดการตามลักษณะวงจรชีวิตของกระบือ

ดังนี้
2.1 การจัดการฝูงผสมพันธุ์
- กระบือสาวเข้าผสมครั้งแรก ควรมีอายุ 2 ปี น้ าหนัก 300 กิโลกรัม
- กระบือหลังคลอดลูก 1 เดือนครึ่ง - 2 เดือน

- ระบบการผสมพันธุ์ ใช้การผสมโดยวิธีธรรมชาติ และไม่มีฤดูผสม (Breeding Season) สามารถ
ผสมตลอดทั้งปี แม่กระบือต้องมีความสมบูรณ์ ไม่อวนหรือผอมเกินไป
้
่
ั
ั
- คะแนนร่างกาย (Body score) อยู่ที่ระดับ 3-4 ตรวจสอบพนธุ์ประวัติทั้งพอพนธุ์ และแม่พนธุ์
ั
เพื่อหลีกเลี่ยงการผสมแบบเลือดชิด
- พ่อพันธุ์กระบือ 1 ตัว ต่อแม่พันธุ์กระบือ 15-20 ตัว

คู่มือการผลิตกระบือพันธุ์ส าหรับผู้ประกอบการ | 25