Page 31 -

ิ
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ื
ิ
์
ิ
ิ

ื่
ระบบการผสมพันธุ์ มีจุดมุ่งหมายที่ผลิตสัตว์ให้มีคุณลักษณะที่ดีที่สุด เพอให้บรรลุวัตถุประสงค์ เช่น
เพื่อการใช้งาน เพื่อให้เติบโตเร็ว ให้เนื้อมาก หรือเพื่อการรีดนม โดยการคัดเลือกตัวผู้ที่ดีที่สุดผสมกับตัวเมียที่ดี

่
ที่สุด การผสมพันธุ์กระบือมี 3 วิธี ได้แก การปล่อยพ่อพันธุ์คุมฝูง การจูงเข้าผสม และการผสมเทียม
1) การปล่อยพ่อพันธุ์คุมฝูง การผสมโดยวิธีนี้มีข้อดีคือ ผู้เลี้ยงไม่ต้องเสียเวลาในการตรวจการเป็น
่
สัดของแม่กระบือ โดยที่พอกระบือสามารถตรวจพบการเป็นสัดได้ดีกว่าคน ซึ่งบางครั้งกระบือแม่พนธุ์อาจเป็น
ั
สัดตอนกลางคืน เป็นที่น่าสังเกตว่าพอกระบือมักมีพฤติกรรมในการติดตามตัวเมียที่มันได้ผสมแล้ว โดยไม่ค่อย
่
่
ให้ความสนใจกับตัวอนในระยะเวลาไล่ๆ กัน ดังนั้นหากปล่อยให้พอพนธุ์คุมฝูงขนาดใหญ่เกินไปอาจท าให้มีผล
ั
ื่
ต่อการผสมติดได้ อัตราส่วนที่แนะน าในตัวผู้ต่อตัวเมียควรเป็น 1:15-20 ทั้งนี้ขึ้นอยู่กบการจัดการและอายุของ
ั
พ่อกระบือด้วย
่
่
2) การจูงเข้าผสม ได้แก่ การน าพอกระบือมาผสมกับตัวเมีย หรือน าตัวเมียไปผสมกับพอ วิธีนี้จะ
ั
ั
่
แยกพอพนธุ์เลี้ยงไว้ต่างหากจากฝูงท าให้สามารถดูแลพ่อพนธุ์ให้มีสุขภาพสมบูรณ์แข็งแรงได้ดี และพอตัวหนึ่ง
่
ั
สามารถผสมพนธุ์กับตัวเมียได้จ านวนมากกว่าวิธีแรก แต่มักมีข้อเสียคือผู้เลี้ยงจะต้องคอยสังเกตการเป็นสัด
ั
ั
ี
ของของแม่พนธุ์ ถ้าพลาดการสังเกตการณ์เป็นสัดแล้วจะท าให้แม่พนธุ์สูญเสียโอกาสในการผสมพนธุ์ไปอก
ั
1 รอบ (ประมาณ 21 วัน) และปัญหาในกระบือเพศเมียคือการแสดงอาการเป็นสัดออกมาไม่เด่นชัดเท่าในวัว
ท าให้ตรวจการเป็นสัดได้ยากหรือพบก็เมื่อเป็นระยะที่เลยไปหรือผสมติดยาก และอกประการหนึ่งในกระบือ
ี
สาวส่วนใหญ่มักจะไม่แสดงอาการเป็นสัดหรือที่เรียกว่า การเป็นสัดเงียบ (Silent Heat)
ั
3) การผสมเทียม มีข้อดีหลายประการ ได้แก่ ท าให้การกระจายพอพนธุ์ที่ดีได้อย่างรวดเร็ว ท าให้
่
ั
่
เลือกพอพนธุ์ที่ต้องการได้อย่างกว้างขวาง และท าให้ลดการติดเชื้อทางการสืบพนธุ์ได้ แต่การผสมเทียมใน
ั
กระบือมักมีข้อจ ากัด เนื่องจากปัญหาการสังเกตการณ์เป็นสัดในตัวเมีย (ช่วงที่กระบือแสดงพฤติกรรมในการ
เป็นสัดประมาณ 1 – 1.5 วัน มักจะแสดงอาการเป็นสัดเงียบ และมักจะแสดงอาการเป็นสัดในเวลากลางคืน)
และอัตราการผสมติดค่อนข้างต่ ากว่าในโค ดังนั้นการค้นคว้าวิจัยเพอปรับปรุงเทคนิคการตรวจการเป็นสัดและ
ื่
การผสมเทียมให้ดีขึ้นน่าจะเป็นผลดีต่อการปรับปรุงพันธุ์และขยายพันธุ์กระบือที่ดีในอนาคตต่อไป

ื
24 | คู่มอการผลิตกระบือพันธุ์ส าหรับผู้ประกอบการ