Page 26 -
P. 26
ิ
์
ื
ิ
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ิ
ิ
11
โฉนดชุมชน พ.ศ. 2553 ต่อมาในสมัยรัฐบาลของพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา เป็นนายกรัฐมนตรี ในปี พ.ศ.
2557 ได้แถลงนโยบายต่อสภานิติบัญญัติแห่งชาติว่าจะเร่งรัดการจัดสรรที่ดินให้แก่ผู้ยากไร้โดยไม่ต้องเป็น
9
กรรมสิทธิ์ แต่ “รับรองสิทธิร่วมในการจัดการที่ดินของชุมชน” ซึ่งนำมาสู่การออกระเบียบสำนัก
นายกรัฐมนตรี ว่าด้วยคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ พ.ศ. 2557 และพระราชบัญญัติ
คณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ พ.ศ. 2562 ที่บังคับใช้ในปัจจุบัน
2.1.1 นโยบายการจัดให้มีโฉนดชุมชน
ด้วยรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มาตรา 85 กำหนดให้รัฐต้องดำเนินการ
ตามแนวนโยบายด้านที่ดิน ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ในการกระจายการถือครองที่ดินอย่างเป็น
ธรรมและดำเนินการให้เกษตรกรมีกรรมสิทธิ์หรือสิทธิในที่ดินเพื่อประกอบเกษตรกรรมอย่างทั่วถึงโดยการ
ปฏิรูปที่ดินหรือวิธีอื่น รวมทั้งจัดหาแหล่งน้ำเพื่อให้เกษตรกรมีน้ำใช้อย่างพอเพียงและเหมาะสมแก่การเกษตร
10
ประกอบกับในขณะนั้นได้มีรายงานวิจัยโครงการศึกษาระบบสิทธิในที่ดินของชุมชนที่เหมาะสม นำเสนอ
แนวคิดเกี่ยวกับสิทธิและกรรมสิทธิ์ในที่ดินของชุมชน โดยการออกหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินในรูปของเอกสาร
สิทธิชุมชนหรือโฉนดชุมชน อย่างไรก็ตาม การใช้สิทธิในที่ดินของชุมชนจะต้องไม่เหมือนกับการใช้สิทธิของ
บุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคลที่ถือที่ดิน โดยมีข้อจำกัดที่สำคัญที่จำเป็น คือ การห้ามโอนเปลี่ยนมือหรือแบ่งแยก
ที่ดินของชุมชนไปยังบุคคลอื่น แนวคิดการออกโฉนดชุมชนหรือเอกสารสิทธิชุมชนคาดว่าจะทำให้ประชาชน
ส่วนใหญ่กลุ่มหนึ่งที่ถือครองและใช้ประโยชน์ที่ดินในที่ดินของรัฐจะได้รับการรับรองให้มีความมั่นคงในการอยู่
อาศัยและทำกินในที่ดินภายใต้การกำกับของรัฐ ทำให้เกิดแรงจูงใจในการพัฒนาพื้นที่และการผลิตที่ยั่งยืน
แทนที่จะรีบใช้ทรัพยากรให้มากที่สุดเพราะความไม่มนคงในการถือครองที่ดิน ภาครัฐเองสามารถลดภาระการ
ั่
จัดการดูแลประชาชนลง เนื่องจากภาระดังกล่าวได้มอบให้กับชุมชนเป็นผู้จัดการดูแลแทน รัฐจึงสามารถใช้คน
น้อยลง และปรับบทบาทของเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติมาเป็นการกำกับดูแลชุมชนให้ปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ วิธีการ
และเงื่อนไขที่กำหนด นอกจากนั้น ชุมชนที่ได้รับสิทธิในที่ดินจะทำการปกป้องทรัพยากรธรรมชาติที่อยู่
ข้างเคียงเพราะอาจมีผลกระทบกับการใช้ที่ดินของตน เช่น แหล่งต้นน้ำลำธารหรือป่าชุมชน เป็นต้น
11
แนวคิดเรื่องโฉนดชุมชน จึงเป็นกรอบแนวคิดในการดำเนินนโยบายโฉนดชุมชน ซึ่งรัฐบาลนำโดย นาย
อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น ได้แถลงไว้ต่อรัฐสภาเมื่อวันที่ 30 ธันวาคม 2551 ว่า “จะ
สนับสนุนการแก้ไขปัญหาที่ดินให้เกษตรกรโดยเน้นให้นำที่ดินที่มีสภาพเป็นป่าเสื่อมโทรมมาจัดสรรเป็นที่ดินทำ
กินให้กับเกษตรกรผู้มีฐานะยากจนในรูปของธนาคารที่ดินและเร่งรัดการออกเอกสารสิทธิ์ให้แก่เกษตรกรผู้มี
ฐานะยากจน และชุมชนซึ่งทำกินอยู่ในที่ดินของรัฐในรูปของ “โฉนดชุมชน” ดังนั้น จึงได้ออกระเบียบสำนัก
9 คณะรัฐมนตรี (2557)
10 อิทธิพล ศรีเสาวลักษณ์ และคณะ. กันยายน 2550. รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาระบบสิทธิในที่ดินของ
ชุมชนที่เหมาะสม. ได้รับการสนับสนุนทุนวิจัยจาก สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
11 อ้างแล้วข้างบนน, หน้า 187.
ี้
