Page 63 -
P. 63
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พจนานุกรมศัพท์ปุ๋ยและธาตุอาหารพืช
ของธาตุอาหาร 2 ธาตุ โดยธาตุหนึ่งในคู่ดังกล่าว มีผลต่ออีกธาตุหนึ่งในด้านความเป็นประโยชน์
ในดิน การดูดของรากและต่อการเจริญเติบโตของพืชในเชิงลบหรือเป็นปฏิปักษ์ต่อกัน โดยธาตุหนึ่ง
ยับยั้งหรือลดการดูด การใช้ประโยชน์ หรือการแสดงผลของอีกธาตุหนึ่ง เช่น ระหว่าง P กับ Zn
(ant-, G: ขัดขวางหรือตรงกันข้าม)
antagonism of organisms ภำวะปฏิปักษ์ของสิ่งมีชีวิต : อันตรกิริยาเชิงลบเมื่ออยู่รวมกันของ
สิ่งมีชีวิตสองชนิด ที่ฝ่ายหนึ่งท�าให้อีกฝ่ายหนึ่งเสียประโยชน์เนื่องจากภาวะปรสิต (parasitism)
ภาวะล่าเหยื่อ (predation) และภาวะหลั่งสารยับยั้งการเจริญเติบโต (antibiosis) หรือต่างก็
เสียประโยชน์ทั้งสองฝ่าย เช่น ภาวะแข่งขัน (competition)
anthesis; flowering ดอกบำน : ระยะเจริญพันธุ์ ขั้นตอนที่กลีบดอกเปิด อับเรณูของดอกปริ (anther
dehiscence) เป็นลักษณะที่แสดงถึงความพร้อมในการถ่ายเรณู
anthocyanin แอนโทไซยำนิน : สารสี (pigment) ในกลุ่มฟลาโวนอยด์ ละลายน�้าได้ดี ให้สีน�้าเงิน แดง
และสีม่วง กับดอก ใบและผล การเปลี่ยนสีขึ้นอยู่กับสภาพกรด-ด่าง คือ สีน�้าเงินเข้มในสภาพด่าง
(pH>7) สีม่วงเมื่อเป็นกลาง (pH 7) และสีแดงถึงส้มได้ในสภาพกรด (pH<7) ความส�าคัญของ
แอนโทไซยานิน ได้แก่ (1) มีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระหรือสารต้านออกซิเดชัน (antioxidant)
ยับยั้งการออกซิเดชันของลิโพโปรตีน มีบทบาทในการปกป้องเยื่อต่าง ๆ ของเซลล์ และโมเลกุล
DNA และ (2) ลักษณะที่บ่งชี้ถึงสภาพขาดฟอสฟอรัสของใบ ซึ่งเป็นอวัยวะที่เกี่ยวกับการสังเคราะห์
แสง ใบพืชที่ขาดฟอสฟอรัสระยะแรกจะมีแอนโทไซยานินเพิ่มขึ้นแต่คลอโรฟิลล์ยังเท่าเดิม ท�าให้
ใบมีสีเขียวเข้มขึ้น แต่เมื่อการขาดฟอสฟอรัสรุนแรงจนปริมาณคลอโรฟิลล์ในใบลดลง จะปรากฏ
สีม่วงของแอนโทไซยานินแทรกขึ้นมาให้เห็นชัดเจน
anticaking agent สำรป้องกันกำรจับตัวเป็นก้อน : วัสดุเฉื่อย (สารซึ่งไม่ท�าปฏิกิริยาเคมีโดยง่าย
ภายใต้สภาวะปกติ) ผสมกับปุ๋ยเคมีแบบต่าง ๆ เพื่อป้องกันการจับตัวเป็นก้อน เช่น ดินเบา หรือ
ดินไดอะตอม (diatomaceous earth) หรือดินเหนียวเคโอลิน เรียก anticaking agent ว่า
conditioners, fertilizer conditioners, conditioning material ก็ได้ (anti-, G: ขัดขวาง)
antioxidant สำรต้ำนออกซิเดชัน : สารยับยั้งปฏิกิริยาออกซิเดชันในเซลล์ ช่วยในการจับอนุมูลอิสระ
ซึ่งเกิดจากกระบวนการเมแทบอลิซึมและมีผลเสียต่อเซลล์พืช ตัวต้านอนุมูลอิสระที่รู้จักกันทั่วไป
ได้แก่ vitamin E (α-tocopherol) และ vitamin C
antiport กำรขนส่งสวนทำง : การขนส่งไอออนหรือโมเลกุล 2 ชนิด แบบแอกทีฟทุติยภูมิ (secondary
active transport) ผ่านโปรตีนพาหะขนส่งสวนทาง (antiporter-ภาพที่ A7 ขวา) ท�าให้ไอออน
ชนิดหนึ่งออกจากเซลล์ แต่ไอออนอีกชนิดหนึ่งเข้าไปในเซลล์
antiporter พำหะขนส่งสวนทำง : โปรตีนขนส่งประเภทพาหะท�าหน้าที่ขนส่งไอออน 2 ชนิด แบบ
+
+
สวนทาง (antiport) ดังภาพ A7 เช่น Na /H antiporter ท�าหน้าที่ขับโซเดียมไอออนออกจาก
เซลล์ พร้อมกับรับโปรตอนเข้ามาในเซลล์ เป็นกลไกส�าคัญอย่างหนึ่งที่ท�าให้พืชทนเค็มได้
40 ปี 63
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
