Page 13 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

การศึกษาพฤติกรรมการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวและการประมาณการความต้องการเมล็ดพันธุ์ข้าวสําหรับศูนย์ข้าวชุมชน

ของเมล็ดพันธุขาวมีไมมาก และมีปริมาณเมล็ดพันธุจํานวนนอย ซึ่งเหตุผลทั้ง 3 นี้ เปนเหตุผลเดียวกับที่

เกษตรกรอีกกลุมที่ไมเคยซื้อเมล็ดพันธุจากศูนยขาวชุมชน
สําหรับชนิดของพันธุขาว พบวา พันธุขาวที่เกษตรกรใชในการปลูกขาวนาปรัง และขาวนาป ป

เพาะปลูก 2561/62 มีรวมเทากับ 22 และ 24 พันธุ ตามลําดับ โดยขาวพันธุ กข49 กข41 กข29 พิษณุโลก2
และ กข61 เปนขาว 5 พันธุที่เกษตรกรนิยมปลูกมากเปนอันดับตนๆในการปลูกทั้งขาวนาปรังและขาวนาป คิด

เปนรอยละรวม ไดเทากับ 83.06 และ 74.66 ของพื้นที่ปลูกขาวรวม ตามลําดับ ทั้งนี้ขาวหอมพันธุปทุมธานี1

เปนพันธุขาวหอมที่เกษตรกรเริ่มปลูกเพิ่มขึ้นในพื้นที่ แตยังอยูในรอยละที่ไมเกิน 3.5 ของทั้งพื้นที่ปลูกขาวนา
ปรังและขาวนาป

ในสวนของการผลิตเมล็ดพันธุขาวของศูนยขาวชุมชน พบวา จํานวนพันธุขาวที่ศูนยขาวชุมชนผลิตใน
ฤดูฝนและฤดูแลง มีจํานวน 12 และ 11 พันธุ ตามลําดับ เปนประมาณครึ่งหนึ่งของจํานวนพันธุขาวที่เกษตรกร

ทํานารอบศูนยขาวชุมชนนิยมใช โดยพันธุขาวจํานวน 6 พันธุที่ผลิตมากเปนลําดับตนๆในฤดูฝน คือ กข 41
กข.29 พิษณุโลก 2 กข 49 กข 57 และ กข 61 และ 4 พันธุในฤดูแลง คือ กข 41 กข.29 กข 49 และพิษณุโลก

2 ซึ่งเมล็ดพันธุขาวที่ผลิตนั้น ผลิตใหกับศูนยเมล็ดพันธุขาวเพียงรอยละ 27.2 ของผลผลิตเมล็ดพันธุรวมเทานั้น

ที่เหลือผลิตใหกับรานคา ศูนยขาวชุมชน ขายใหกับเกษตรกรในพื้นที่ใกลเคียง สหกรณการเกษตร และ โรงสี
โดยขายเปนเมล็ดพันธุสดถึงรอยละ 95.5 ใหกับแหลงตางๆขางตน โดยราคาเฉลี่ยรวมของเมล็ดพันธุขาวที่ขาย
ใหกับแหลงตางๆเทากับ 8.95 บาท/กิโลกรัม ในขณะที่คาใชจายเงินสดของการผลิตอยูที่ 5.43 บาท/กิโลกรัม

ขอมูลที่ใชในการประมาณการความตองการเมล็ดพันธุขาวสําหรับศูนยขาวชุมชนแตละแหงนั้น

ประกอบดวย (1) พื้นที่ทํานาของหมูบานที่มีที่ตั้งอยูรอบศูนยขาวชุมชนแตละแหง ซึ่งมาจากการลงทะเบียน
เกษตรกรของหมูบานเปาหมายกับกรมสงเสริมการเกษตรในปเพาะปลูก 2561 และ 2562 ทั้งขาวนาป (ฤดูฝน)

และนาปรัง (ฤดูแลง) (2) พันธุขาวที่เกษตรกรลงทะเบียนวาใชในชวงปเพาะปลูกดังกลาว ซึ่งสามารถสะทอนได
ถึงลักษณะความตองการเมล็ดพันธุขาวได (3) อัตราการใชเมล็ดพันธุขาวที่เกษตรกรใชในการปลูกขาว ซึ่งมา

จากการเก็บขอมูลจากกลุมตัวอยาง (4) พฤติกรรมการใชเมล็ดพันธุขาวของตนเองของเกษตรกร โดยมี
สมมติฐานวา ขอมูลเหลานี้จะยังคงเดิมสําหรับปเพาะปลูก 2563 พบวา จํานวนครัวเรือนเกษตรกรที่ทํานาเฉลี่ย

ตอศูนยขาวชุมชนเทากับ 475 ครัวเรือนสําหรับฤดูฝน และ 288 ครัวเรือนสําหรับฤดูแลง พื้นที่ทํานาเฉลี่ย

20.25 ไรสําหรับฤดูฝน และ ประมาณ 18 ไรสําหรับฤดูแลง พันธุขาวที่เกษตรกรลงทะเบียนสําหรับการปลูกใน
ฤดูฝนในภาพรวมมี 40 พันธุ แตพันธุที่มีเกษตรกรลงทะเบียนไวมากที่สุดเรียงตามลําดับพื้นที่ปลูก 5 พันธุคือ

กข49 กข41 พิษณุโลก 2 ขาวดอกมะลิ 105 กข29 สวนในฤดูแลงมี 33 พันธุ โดยพันธุที่ลงทะเบียนปลูกมาก
ที่สุด 5 พันธุคือ กข49 กข41 พิษณุโลก 2 กข29 และ กข57 ซึ่งแตละศูนยขาวชุมชนจะมีลําดับความตองการ

ปลูกแตละพันธุไมเหมือนกัน และอาจจะแตกตางไปจากภาพรวมไดบาง ทั้งนี้ในการประมาณการความตองการ
เมล็ดพันธุขาว จะเนนที่เมล็ดพันธุขาวที่เกษตรกรใชมากรวมกันเกินรอยละ 70.0 ของปริมาณรวม ทั้งนี้เพราะ

xi