Page 12 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

การศึกษาพฤติกรรมการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวและการประมาณการความต้องการเมล็ดพันธุ์ข้าวสําหรับศูนย์ข้าวชุมชน

บทสรุปผูบริหาร

ศูนยขาวชุมชนถูกคาดหวังใหเปนองคกรที่เปนที่พึ่งของชุมชนในการเปนแหลงผลิตเมล็ดพันธุขาวใหกับ

ชุมชน วัตถุประสงคของโครงการวิจัยนี้คือ ศึกษาและวิเคราะหพฤติกรรมการใชเมล็ดพันธุขาวของเกษตรกร
เพื่อนําไปประมาณการความตองการใชเมล็ดพันธุขาวสําหรับศูนยขาวชุมชนเปนรายพันธุขาว โดยเก็บขอมูล

พฤติกรรมการใชเมล็ดพันธุขาวของเกษตรกรจํานวน 821 ครัวเรือนที่ทํานารอบศูนยขาวชุมชนจํานวน 10 ศูนย

ในจังหวัดกําแพงเพชร สุโขทัย พิษณุโลก พิจิตรและนครสวรรค และเก็บขอมูลการผลิตเมล็ดพันธุขาวของ
สมาชิกของศูนยขาวชุมชนเหลานี้ดวยจํานวน 141 คน พรอมเก็บขอมูลการบริหารจัดการศูนยขาวชุมชนจาก

กลุมผูบริหารศูนยขาวชุมชนทั้ง 10 ศูนย นอกจากนี้ ยังใชขอมูลจากการลงทะเบียนเกษตรกรกอนฤดูการ
เพาะปลูกขาวในเรื่องการใชเมล็ดพันธุขาวและพื้นที่เพาะปลูกขาวเปนรายพันธุขาวของตําบลที่ศูนยขาวชุมชน

ตั้งอยู มาชวยเสริมในการคาดการณความตองการใชเมล็ดพันธุขาวสําหรับแตละศูนยขาวชุมชน
ผลการศึกษาพฤติกรรมการใชเมล็ดพันธุขาวของเกษตรกรพบวา กลุมเกษตรกรตัวอยางมีประสบการณ

ในการทํานาเฉลี่ยคนละ 27 ป พื้นที่ปลูกขาวโดยปกติเฉลี่ยตอครัวเรือนระหวางฤดูฝนและฤดูแลง เทากับ

30.619 และ 28.048 ไร ตามลําดับ โดยครัวเรือนตัวอยางรอยละ 8.2 , 75.2 , 12.3 และ 16.7 ของครัวเรือน
ตัวอยางทั้งหมด ทํานาปละ 1 ครั้ง , 2 ครั้ง , 3 ครั้ง หรือ 5 ครั้งใน 2 ป ตามลําดับ
ในสวนของการผลิตขาวของกลุมตัวอยาง สําหรับปเพาะปลูก 2561/62 มีครัวเรือนรอยละ 89.4 ของ

ครัวเรือนตัวอยางทั้งหมดปลูกขาวนาปรัง โดยรอยละ 95.0 ของพื้นที่ปลูกขาวนาปรังใชวิธีหวานน้ําตม ได

ผลผลิตขาวเปลือกเฉลี่ย 22.463 ตัน/ครัวเรือน คิดเปนผลผลิตตอไรเทากับ 796.0 กิโลกรัม/ไร (ขาวสด) สําหรับ
ปเพาะปลูก 2562 ครัวเรือนตัวอยางทั้งหมดปลูกขาวนาป โดยรอยละ 91.7 ของพื้นที่ปลูกขาวนาปใชวิธีหวาน

น้ําตม ไดผลผลิตขาวเปลือกใกลเคียงกับของนาปรัง คือ เฉลี่ย 22.754 ตัน/ครัวเรือน คิดเปนผลผลิตตอไร
เทากับ 757.63 กิโลกรัม/ไร

ในสวนของการใชเมล็ดพันธุขาว พบวา อัตราการใชเมล็ดพันธุสําหรับการปลูกขาวนาปรัง และขาวนาป
ปเพาะปลูก 2561/62 ของเกษตรกรกลุมตัวอยาง เทากับ 27.65 และ 27.32 กิโลกรัมตอไร ตามลําดับ โดยรอย

ละ 28.4 , 16.3 , 36.2 และ 9.5 ของเมล็ดพันธุที่ใชในการปลูกขาวนาปรังมาจากเมล็ดพันธุที่เกษตรกรเก็บไว

เอง ซื้อจากศูนยขาวชุมชน ซื้อจากรานคา และซื้อเปนเมล็ดพันธุขาวสดจากแปลงปลูกเมล็ดพันธุขาวของ
เกษตรกรขางเคียง ตามลําดับ สวนเมล็ดพันธุที่ใชในการปลูกขาวนาป รอยละ 29.7 , 16.9 , 33.1 และ 9.1 ของ

เมล็ดพันธุที่ใชในการปลูกขาวนาปมาจากเมล็ดพันธุที่เกษตรกรเก็บไวเอง ซื้อจากศูนยขาวชุมชน ซื้อจากรานคา
และซื้อสดจากแปลงปลูกเมล็ดพันธุขาวของเกษตรกรขางเคียง ตามลําดับ ซึ่งมีรอยละที่ใกลเคียงกับของกรณีนา

ปรัง และพบวา เกษตรกรรอยละ 51.5 เทานั้นที่เคยซื้อเมล็ดพันธุขาวจากศูนยขาวชุมชน โดยเหตุผลสําคัญคือ
เชื่อมั่นในคุณภาพของเมล็ดพันธุขาวที่ศูนยขาวชุมชนผลิต เพราะรูที่มาของเมล็ดพันธุขาว แตขอเสียคือ ชนิด

x