Page 4 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

จำนวนแปลงที่ดินซึ่งมีขนาดใหญกวาแปลงเดิมเล็กนอย พื้นที่เกษตรจึงเพิ่มขึ้นพรอม ๆ กับขนาดแปลง

เฉลี่ย ขณะที่การลดการผลิตของเกษตรกรสูงวัยเกิดขึ้นในรูปการลดจำนวนแปลง โดยเฉพาะอยางยิ่ง
แปลงที่มีขนาดใหญ สงผลใหขนาดพื้นที่เพาะปลูกและขนาดแปลงเฉลี่ยลดลง

ผลกระทบของสังคมผูสูงวัยตอความหลากหลายในการดำรงชีพของเกษตรกรไทยแสดงผาน
3 ตัวชี้วัด ไดแก จำนวนกิจกรรมทางการเกษตร (Number of farm activities) ดัชนีแสดงความ

หลากหลายในการทำเกษตร (Simpson index of farm diversification) ดัชนีแสดงความ

หลากหลายของรายได (Simpson index of income diversification) พบวา อายุหัวหนาครัวเรือน
สงผลใหจำนวนกิจกรรมทางการเกษตรและดัชนีความหลากหลายของครัวเรือนเพิ่มขึ้นในอัตราที่ลดลง

กลาวคือ ความหลากหลายในการดำรงชีพจะเพิ่มสูงขึ้นในชวงวัยทำงานของหัวหนาครัวเรือน ใน
ลักษณะที่รายไดจากกิจกรรมเหลานี้เปนสัดสวนที่ใกลเคียงกัน แตเมื่อเขาสูวัยชรา ความหลากหลาย

ของกิจกรรมและรายไดจะลดลง โดยความหลากหลายของรายไดจะลดลงกอน แสดงวาเกษตรกรสูง

วัยเผชิญกับขอจำกัดในการหารายไดจากนอกภาคเกษตรเปนอันดับแรก อาจเพราะอายุที่มากขึ้น ทำ
ใหโอกาสในการถูกจางงานลดลง ขณะที่เกษตรกรยังสามารถเพิ่มหรือคงความหลากหลายในการทำ

เกษตรไวไดตอไปอีกระยะหนึ่ง จนกระทั่งถึงชวงวัยที่อายุกลายเปนอุปสรรคที่สำคัญตอการทำเกษตร
หลากหลาย นอกจากนี้ ยังพบวาระดับของผลกระทบจะเพิ่มสูงขึ้นตามสัดสวนจำนวนผูสูงวัยใน

ครัวเรือนอีกดวย

เกษตรกรสูงวัยจะมีการปลอยรางที่ดินเพิ่มขึ้น เพราะดวยขอจำกัดดานกำลังแรงงานในการ

บริหารจัดการและการนำเครื่องจักรกลและเทคโนโลยีสมัยใหมมาใชในการผลิต หรืออาจเพราะ

ผลตอบแทนสุทธิที่ไดจากการผลิตไมมากพอ จึงปรากฏการละทิ้งที่ดินเพื่อรอขายหรือมอบเปนมรดก
ใหแกลูกหลาน เมื่อพิจารณารูปแบบกรรมสิทธิ์การถือครองที่ดิน พบวา เกษตรกรที่มีกรรมสิทธิ์ที่ดิน

อยางสมบูรณมีแนวโนมการละทิ้งที่ดินลดลง เปนไปไดวาเกษตรกรมีการลงทุนในที่ดินตนเอง ทั้งระบบ

น้ำ การรักษาคุณภาพดิน และการวางแผนการเพาะปลูกดูแลรักษาผลผลิต ดังนั้นภาครัฐจำเปนตองให
ความสำคัญในเรื่องนโยบายการจัดสรรที่ดิน ระบบกรรมสิทธิ์ในการถือครองที่ดิน รวมทั้งนโยบายภาษี

ที่ดิน เพื่อชวยลดผลกระทบของสังคมผูสูงวัยตอการละทิ้งไมใชประโยชนที่ดิน

ตลอดระยะเวลา 17 ปที่ทำการศึกษา พบวา ผลิตภาพและประสิทธิภาพในการผลิตของ

ครัวเรือนดีขึ้นกวาในอดีต โดยอัตราการเพิ่มของผลิตภาพสูงกวาอัตราการลดลงของการดอย
ประสิทธิภาพการผลิตถึงกวา 3 เทา ขณะที่คาเฉลี่ยของประสิทธิภาพการผลิตเทากับ 0.46 ซึ่งถือวา

อยูในเกณฑคอนขางต่ำ ชองวางที่กวางดังกลาวสะทอนวาการยกระดับประสิทธิภาพการผลิตของ

ครัวเรือนเกษตรไทยมีความจำเปนอยางมาก ขอสังเกตที่นาสนใจ คือ ในชวงเวลาที่คาระดับ
ประสิทธิภาพการผลิตลดลง มักปรากฏวาความผันผวนจะเพิ่มขึ้น ในทางตรงขาม ความผันผวนจะลดลง

ในชวงที่คาประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น รูปแบบการเปลี่ยนแปลงดังกลาวสอดคลองกับการแทรกแซงตลาด
สินคาเกษตรของรัฐบาลทั้งในรูปของโครงการจำนำสินคาเกษตรและโครงการประกันรายไดสินคา

ค