Page 116 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

116

nitrogen fertilizer ปุ๋ยไนโตรเจน : ปุ๋ยที่มีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ อาจเป็นสารอินทรีย์ชึ่งมีไนโตรเจนรูปไน
เทรตและ/หรือแอมโมเนียม เช่นแอมโมเนียมซัลเฟต และสารประกอบอินทรีย์ เช่น ยูเรีย ระบุปริมาณธาตุอาหาร

อย่างเป็นทางการว่า ไนโตรเจนทั้งหมด (%N)

nitrogen fixation การตรึงไนโตรเจน : การแปรสภาพของแก๊สไนโตรเจนในอากาศมาเป็นสารประกอบไนโตรเจน
ซึ่งมีอยู่ 2 กระบวนการ คือ (1) กระบวนการอุตสาหกรรม ได้แก่ การผลิตแอมโมเนียจากปฏิกิริยาระหว่างแก๊ส

ไนโตรเจนกับไฮโดรเจน (ดู ammonia synthesis ประกอบ) และ (2) กระบวนการธรรมชาติ ซึ่งแบ่งเป็น 2 อย่าง
คือ (ก) ออกซิเดชันของไนโตรเจนในอากาศเมื่อฟ้าแลบ และ (ข) การตรึงไนโตรเจนโดยชีววิธี คือ กิจกรรมซึ่ง

จุลินทรีย์ใช้แก๊สไนโตรเจนจากดินมาสังเคราะห์เป็นสารประกอบซึ่งเป็นประโยชน์ต่อพืช

nitrogen fixing micro-organism จุลินทรีย์ตรึงไนโตรเจน : จุลินทรีย์ใช้เอนไซม์ไนโทรจีเนส (nitrogenase) เร่ง
ปฏิกิริยาเปลี่ยน N เป็น NH แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มแรกตรึงไนโตรเจนได้ขณะดํารงชีพโดยอิสระ เช่น สาหร่าย
3
2
สีเขียวแกมนํ้าเงิน และกลุ่มที่ 2 การตรึงไนโตรเจนเกิดขึ้นเมื่ออยู่กับพืชอื่น เช่นไรโซเบียมซึ่งอาศัยในรากถั่ว
nitrogenase ไนโทรจีเนส: เอนไซม์ที่จุลินทรีย์ใช้ตรึงไนโตรเจน โดยเร่งปฏิกิริยาเปลี่ยน N เป็น NH เป็นเอนไซม์ที่
3
2
มีโมลิบดีนัมและเหล็กในโครงสร้าง
nitrogen management การจัดการไนโตรเจน : การจัดการดินเพื่อควบคุมวงจรไนโตรเจน โดยพิจารณาใช้ปัจจัย
ต่าง ๆ เพื่อส่งเสริมให้พืชใช้ไนโตรเจนในดินเป็นประโยชน์สูงสุด และมุ่งหมายให้เกิดผล 3 ประการ คือ (1) เพิ่ม

ประสิทธิภาพการใช้ปุ๋ยไนโตรเจน (2) ให้ได้รับผลตอบแทนจากการใช้ปุ๋ยไนโตรเจนในระดับที่เหมาะสม และ (3)

ไม่มีผลกระทบของการใช้ปุ๋ยไนโตรเจนต่อสิ่งแวดล้อม
nitrogen solution สารละลายไนโตรเจนหรือปุ๋ยไนโตรเจนชนิดนํ้า : ปุ๋ยไนโตรเจนที่ใช้นํ้าเป็นตัวทําละลาย เพื่อ

ใส่ในดินโดยตรง หรือใช้ร่วมกับนํ้าชลประทาน ตัวอย่างเช่น ปุ๋ยเหลวยูเรีย-แอมโมเนียมไนเทรต (UAN) มี
ไนโตรเจน 30-32% เป็นปุ๋ยที่เตรียมง่าย ใช้สะดวก ไม่มีความดันในภาชนะ

nitrogen stabilizer สารคงเสถียรภาพไนโตรเจน : สารยับยั้งการสูญหายของปุ๋ยแอมโมเนียมในดิน โดยยับยั้ง

กิจกรรมของแบคทีเรีย Nitrosomonas เช่น สารยับยั้งไนทริฟิเคชัน (nitrification inhibitors)
nitrogen use efficiency ประสิทธิภาพการใช้ไนโตรเจน : สัดส่วนของปุ๋ยไนโตรเจนที่พืชดูดมาใช้และเกิด

ประโยชน์ต่อพืชจริงเมื่อเปรียบเทียบกับปริมาณของปุ๋ยที่ใส่ (ดูคําอธิบายเพิ่มเติมใน fertilizer use efficiency)
nitrogenase ไนโตรจีเนส : เอนไซม์ในเซลล์จุลินทรีย์ ที่เร่งปฏิกิริยาการเปลี่ยน N เป็น NH ใช้ ATP เป็นแหล่ง
2
3
พลังงาน (ซึ่งต้องการแมกนีเซียมในปฏิกิริยา) เอนไซม์นี้มีเหล็กและโมลิบดีนัมเป็นโคแฟคเตอร์ (FeMo-cofactor)
แมกนีเซียม เหล็กและโมลิบดีนัมจึงมีบทบาทสําคัญในกระบวนการตรึงไนโตรเจนของจุลินทรีย์
nitrogenous materials วัสดุไนโตรเจน : วัสดุที่มีไนโตรเจนในรูปของสารอินทรีย์หรือสารอนินทรีย์เป็น

องค์ประกอบ แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ (1) พวกที่ละลายง่ายและไนโตรเจนเป็นประโยชน์ต่อพืช เช่น ยูเรีย และ (2)

พวกที่ไม่ละลาย ไนโตรเจนจึงไม่เป็นประโยชน์ต่อพืช เช่น พลาสติก เศษหนัง และกีบสัตว์
nitrophosphate ไนโตรฟอสเฟต : ปุ๋ยเคมีให้ธาตุไนโตรเจนและฟอสฟอรัส (มีความหมายเหมือน

nitricphosphate และ nitraphosphate)
nod gene นอดยีน : ยีนที่ช่วยให้แบคทีเรียมีความสามารถเริ่มกระบวนการสร้างปมในรากของพืชอาศัย