Page 109 -

โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

98

ค้าน้า

ลิงวอกภูเขา หรือ ลิงไอ้เงี๊ยะ เป็นลิงโลกเก่า (Old world monkey) ในกลุ่มของลิงมาคัคส์ (Macaque) ในสกุล

Macaca โดยลิงในกลุ่มนี พบทั งหมด 21 ชนิด ส่วนใหญ่พบการกระจายตัวในเอเชียตะวันออกและเอเชียใต้ ยกเว้นลิง
บาบารี (Barbary macaque) ที่พบในแอฟริกาเหนือ (Wilson & Reeder, 2005; Fleagle, 2013; Roos et al.,
2014) ลิงมาคัคส์ในประเทศไทยพบทั งหมด 6 ชนิด ประกอบไปด้วย 1) ลิงวอก (Rhesus macaque) 2) ลิงแสม หรือ
ลิงหางยาง (Long-tailed macaque) 3) ลิงเสน (Stump-tailed macaque) 4) ลิงกังเหนือ (Northern Pig-tailed
macaque) 5) ลิงกังใต้ (Sunda pig-tailed macaque) และ 6) ลิงวอกภูเขา (Assamese macaques) (Roos et
al., 2014) ลิงมาคัคส์ สามารถแบ่งเป็น 4 กลุ่มตามการกระจายตัว แหล่งที่อยู่อาศัย และลักษณะของอวัยวะเพศ
(Fooden, 1982a, b; 1986) ดังนี 1) กลุ่ม Silenus-Sylvanus 2) กลุ่ม Sinica 3) กลุ่ม Fascicularis 4) กลุ่ม
Arctoides โดยลิงวอกภูเขา ถูกจัดอยู่ในกลุ่ม Sinica ร่วมกับ Toque macaque, Bonnet macaque และ Tibetan
macaque นอกจากนี ลิงวอกภูเขายังถูกจัดอยู่ในกลุ่ม 3 (Grad 3) ตามลักษณะของพันธุกรรมและบรรพบุรุษร่วม

(Phylogeny) พฤติกรรมก้าวร้าว (Aggressive behavior) และพฤติกรรมทางสังคม (Social behavior) โดยอยู่ในกลุ่ม
เดียวกับ Stump-tailed macaque, Lion-tailed macaque, Barbary macaque, Toque macaque, Bonnet
macaque และ Tibetan macaque (Thierry et al., 2000)
จากข้อมูลการจัดกลุ่มของลิงมาคัคส์ท้าให้เห็นความเชื่อมโยงของลิงที่ถูกจัดอยู่ในกลุ่มเดียวกันซึ่งมีลักษณะร่วม
กันอยู่หลายปัจจัย หนึ่งในปัจจัยเหล่านั นคือพฤติกรรมทางสังคมซึ่งเป็นพฤติกรรมที่ส้าคัญของลิงมาคัคส์ เนื่องจากลิง
มาคัคส์มีการรวมกลุ่มแบบตัวผู้หลายตัวและตัวเมียหลายตัว (Multiple male- multiple female group) (Thierry
et al., 2004) ดังนั นการสื่อสารระหว่างสมาชิกในกลุ่มในการแสดงพฤติกรรมที่เกี่ยวข้องกับการรวมกลุ่มจึงมี

ความส้าคัญอย่างยิ่งในลิงมาคัคส์และสัตว์ในกลุ่มไพรเมต การสื่อสารของสัตว์ในกลุ่มไพรเมต ประกอบไปด้วย การ
สื่อสารด้วยเสียง ท่าทาง การสัมผัส การดมกลิ่น และการแสดงสีหน้า (Maestripieri, 1997) การศึกษาการแสดงสีหน้า
ของสัตว์ในกลุ่มไพรเมตค่อนข้างน้อยเมื่อเทียบกับการสื่อสารด้วยเสียงเนื่องจากมีอุปกรณ์ที่อ้านวยความสะดวกใน
การศึกษา อย่างไรก็ตามในช่วงตั งแต่ปี ค.ศ. 1960 มีการศึกษาการแสดงสีหน้าเพิ่มมากขึ นโดยเฉพาะในลิงโลกเก่า
(Old world monkey) ตัวอย่างเช่น ลิงในกลุ่มมาคัคส์และลิงบาบูน (Maestripieri, 1997, 2005; Dobson, 2012)
เนื่องจากการแสดงสีหน้ามีความส้าคัญในการสื่อสารระหว่างสมาชิกในฝูง และยังสามารถเป็นตัวบ่งชี ถึงพฤติกรรม
ต่างๆ เช่น พฤติกรรมทางสัมคม พฤติกรรมก้าวร้าว พฤติกรรมการผูกไมตรี การผสมพันธุ์ เป็นต้น (Brandt et al.,
1971; Maestripieri, 1997; Micheletta et al., 2013) การศึกษาการแสดงสีหน้าของลิงในกลุ่มมาคัคส์ พบว่ามีการ
แสดงออกทางสีหน้าทั งหมด 7 รูปแบบ ได้แก่ Bared teeth, Teeth chatter, Lip smack, Eye brow, Open
mouth, Tongue protrusion และ Protruded lip หรือ Pucker (Dobson, 2012) โดยรูปแบบการแสดงสีหน้ามี

ความแตกต่างในลิงแต่ละชนิด แต่มีรูปแบบของการแสดงสีหน้าที่เหมือนกันของลิงในกลุ่มมาคัคส์คือ Bared teeth
และ Open mouth (Preuschoft, 2004) การแสดงสีหน้าพบว่ามีการศึกษาในลิงกลุ่มมาคัคส์หลายชนิด ตัวอย่างเช่น
ลิงวอก (Rhesus macaque) (Brandt et al., 1971; Maestripieri, 2005) ลิงกัง (Pig-tailed macaque) และลิงเสน
(Stump-tailed macaque) (Maestripieri, 2005) และลิงกังด้า (Crested macaque) (Micheletta et al., 2013)
เป็นต้น การศึกษาการแสดงสีหน้าของลิวอกภูเขา โดย Dobson (2012) ซึ่งอาศัยข้อมูลงานวิจัยของ Cooper &
Bernstein (2008) ที่ศึกษาพฤติกรรมก้าวร้าวและพฤติกรรมการผูกไมตรีของลิงชนิดนี โดย Dobson (2012) รายงาน
ว่าลิงวอกภูเขาแสดงสีหน้าใน 3 รูปแบบคือ Teeth chatter, Lip smack และ Tongue protrusion

ในประเทศไทยพบลิงวอกภูเขาในภาคเหนือ ภาคตะวันตก และบางส่วนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
(Lekagul & McNeely, 1988; Aggimarangsee, 1992; Malaivijitnond et al., 2005; Schuelke et al., 2011;
Roos et al., 2014) นอกจากนี The International Union for Conservation of Nature (IUCN) ได้จัดสถานะการ
อนุรักษ์สิ่งมีชีวิตของลิงวอกภูเขาอยู่ในสถานภาพใกล้ถูกคุกคาม (Near Threatened; NT) คือ มีแนวโน้มที่จะถูก
คุกคามในอนาคตอันใกล้ (Boonratana et al., 2008) อย่างไรก็ตาม Office of Natural Resources and

วารสารสัตว์ป่าเมืองไทย ปีที่ 24 พ.ศ. 2560 Journal of Wildlife in Thailand Vol. 24, 2017