Page 374 -
P. 374
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ข้าวแต่ละฤดูปลูก ดูดสะสมซิลิคอน 36.0-75.2 กก.Si/ไร่ หากมีการปลูกข้าวต่อเนื่อง
ปีละหลายครั้ง และอัตราการดูดสะสมซิลิคอนของข้าวจากสารละลายดิน สูงกว่าอัตราการปลดปล่อยกรด
โมโนซิลิซิกของดิน ข้าวอาจขาดซิลิคอนได้
2. บทบาทของซิลิคอนในพืช
0
รากข้าวดูดธาตุซิลิคอน (Si) เข้าไปในรูปกรดโมโนซิลิซิก (H SiO ) แล้วล�าเลียงทางไซเล็มไป
4 4
สู่ส่วนเหนือดินและสะสมในผนังเซลล์ของใบเป็นชั้นบางๆ ซิลิคอนที่สะสมในผนังเซลล์ของเนื้อเยื่อชั้นผิว
(epidermis) อยู่ในรูปซิลิกาอสัณฐาน (amorphous silica, SiO .nH O) จัดเรียงเป็นชั้นในผนังเซลล์
2 2
โดยเชื่อมโยงกับเซลลูโลสและเพ็กทิน ใบข้าวจึงมีสิ่งปกป้องสองชั้นคือผิวใบปกคลุมด้วยคิวติเคิล (cuticle)
ถัดลงไปเป็นชั้นซิลิกา เป็นการปกป้องทางกายภาพที่ดี ส�าหรับกรดโมโนซิลิซิกอีกส่วนหนึ่งอยู่ในเซลล์และ
ท�าหน้าที่ส่งเสริมกระบวนการด้านสรีระ ซิลิคอนมีบทบาทต่อการเจริญเติบโตของข้าวดังนี้
1) ซิลิคอนช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการใช้น�้าของข้าว เนื่องจากกรดโมโนซิลิซิกที่รากดูดได้ไปสะสม
ในผนังเซลล์ของแผ่นใบ จึงช่วยลดการคายน�้าผ่านคิวติเคิล (cuticular transpiration) การใส่ปุ๋ยซิลิคอน
ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการใช้น�้าในการผลิตข้าว 2 ส่วน คือ (1) ประสิทธิภาพการใช้น�้าในการผลิตส่วน
เหนือดิน (น�้าหนักแห้งที่ได้/หน่วยของน�้าที่ข้าวดูดใช้) สูงขึ้น 30 % และ (2) ประสิทธิภาพการใช้น�้าในการ
ผลิตข้าวเปลือก (น�้าหนักเมล็ดที่ได้/หน่วยของน�้าที่ข้าวดูดใช้) สูงขึ้น 450 %
2) ซิลิคอนช่วยเพิ่มการสังเคราะห์แสง เนื่องจากซิลิคอนช่วยให้แผ่นใบแข็ง จึงตั้ง ไม่บังกันเอง
ใบข้าวทั้งกอจึงรับแสงได้มากขึ้น นอกจากนี้ซิลิคอนยังช่วยให้ดัชนีพื้นที่ใบ (leaf area index) สูงขึ้น
ผลทั้งสองประการท�าให้อัตราการสังเคราะห์แสงสูงขึ้น 10 % ผลผลิตเมล็ดข้าวจึงสูงขึ้น นอกจากนั้นการ
ที่ซิลิคอนท�าให้ใบตั้ง ไม่บังแสงซึ่งกันและกัน และส่งเสริมการสังเคราะห์แสง ใบข้าวจึงมีอายุยาวขึ้นและ
วายช้า
3) ซิลิคอนช่วยให้ล�าต้นแข็งแรง ข้าวจึงล้มน้อยลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อใช้ปุ๋ยไนโตรเจน
อัตราสูง
4) ซิลิคอนช่วยเพิ่มความต้านทานต่อโรคข้าว ที่เกิดจากเชื้อราหลายโรค เช่น โรค blast
(Magnaporthe grisea) ดังตารางที่ 13.8 กลไกที่ซิลิคอนช่วยให้ข้าวต้านทานต่อโรค blast มี 2
ประการ คือ (1) การสะสมซิลิกาในผนังเซลล์ของเนื้อเยื่อชั้นผิว กลายเป็นชั้นที่แข็งแรงจึงกีดกันมิให้ใยรา
แทงทะลุเข้าไปในเซลล์ และ (2) ซิลิคอนส่งเสริมการใช้ประโยชน์แอมโมเนียมที่รากดูดได้และส่งมาที่ใบ
ให้กลายเป็นสารประกอบโมเลกุลใหญ่อันเป็นโครงสร้างของเซลล์ ให้เหลือเป็นสารประกอบไนโตรเจน
โมเลกุลเล็ก เช่น กรดอะมิโนและอะไมด์น้อยที่สุด เชื้อราจึงขาดสารอาหารส�าหรับการสร้างใยรา การเข้า
ท�าลายข้าวช้าลง ความแข็งแรงของใบข้าวจากการสะสมซิลิกายังช่วยลดการท�าลายของแมลงได้บางส่วน
การใช้ปุ๋ยซิลิคอนอย่างเดียวช่วยบรรเทาความรุนแรงของโรค brown spot ในข้าวได้ระดับ
หนึ่ง แต่ได้ผลดีกว่าใช้ยาฆ่าเชื้อรา ถ้าใช้ปุ๋ยซิลิคอนร่วมกับยาฆ่าเชื้อราจะควบคุมโรคนี้ได้ดีกว่าวิธีอื่น
370 จุลธาตุของข้าว (ส่วนที่ 2) ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
