Page 155 -
P. 155
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ขนส่งที่เยื่อหุ้มแวคิวโอล (tonoplast) ดูดเข้าไปเก็บไว้ในแวคิวโอล เพื่อไม่ให้โซเดียมมีโอกาสรบกวน
การท�างานของเอนไซม์ต่างๆ ที่อยู่ในไซโทโซล (cytosol)
2) การสังเคราะห์สารเพื่อปกป้องออสโมซิส (synthesis of osmoprotectants) เมื่อ
ความเค็มในดินสูงขึ้นท�าให้เกรเดียนต์ศักดิ์น�้า (water potential gradient) ระหว่างดินกับเซลล์รากลดลง
ส่งผลให้เซลล์รากจึงดูดน�้าได้น้อยลง รากพืชจะตอบสนองต่อสถานการณ์ดังกล่าวด้วยการปรับออสโมซิส
(osmotic adjustment) โดยสังเคราะห์สารปกป้องออสโมซิส (osmoprotectants) ซึ่งเป็นตัวละลายที่
เข้ากันได้กับการด�ารงชีวิตของพืช (compatible solute) เพราะถึงจะมีความเข้มข้นสูงก็ไม่เป็นอันตราย
ต่อพืช เช่น สร้างน�้าตาลทรีฮาโลส (trehalose-ภาพที่ 4.6) แอลกอฮอล์ กรดอะมิโนโพรลีน และอะมีน
ให้อยู่ในไซโทโซลของโพรโทพลาซึม ส่วนโซเดียมไอออนและคลอไรด์ไอออนที่เซลล์ดูดได้แล้วก็เก็บไว้ใน
แวคิวโอล การเพิ่มความเข้มข้นของตัวละลายทั้งในไซโทโซลและแวคิวโอล ท�าให้เกรเดียนต์ศักดิ์น�้า
ระหว่างดินกับเซลล์พืชสูงขึ้นดังเดิม เรียกกระบวนการนี้ว่าการปรับออสโมซิส รากพืชจึงดูดน�้าได้ตาม
ปรกติ น�้าตาลทรีฮาโลสเกิดจากการจับตัวของกลูโคส 2 โมเลกุล ด้วยพันธะแอลฟา-แอลฟากลูโคไซด์
(α,α-1,1-glucoside bond) เป็นสารอินทรีย์ที่เพิ่มขึ้นในเซลล์ของข้าวอย่างรวดเร็ว ตอบสนองต่อการ
เพิ่มขึ้นของระดับความเค็มในดิน และการเพิ่มขึ้นของทรีฮาโลสยังมีผลให้การสังเคราะห์แสงของข้าวสูงขึ้น
และความเสียหายของเซลล์ใบอันเกิดจากภาวะออกซิเดชันเนื่องจากแสง (photo-oxidative damage)
ลดลงด้วย (Bray, 1997; Bohnet et al., 1995: Garg et al., 2002)
OH
O O OH
HO
O
HO O OH
H
OH OH
ภาพที่ 4.6 โครงสร้างโมเลกุลของทรีฮาโลส
3) การกระตุ้นระบบต่อต้านอนุมูลอิสระ (anti-oxidant system) ในช่วงที่มีความเครียด
จากเกลือ (salt stress) การเพิ่มขึ้นของระดับความเค็มในดิน ท�าให้พืชมีปริมาณของอนุมูลอิสระประเภท
รีแอกทีฟออกซิเจน (reactive oxygen species, ROS) เช่น อนุมูลอิสระซูเปอร์ออกไซด์ (superoxide
free radical) เพิ่มขึ้นจากความผิดพลาดของกระบวนการเคลื่อนย้ายอิเล็กตรอนในการสังเคราะห์แสง
ที่คลอโรพลาสต์ และการหายใจที่ไมโตคอนเดีย แล้วยังมีผลจากการเปลี่ยนแปลงของอนุมูลอิสระ
ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว ดินนาที่เป็นปัญหาต่อการปลูกข้าว 151
