Page 156 -
P. 156
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ซูเปอร์ออกไซด์ตัวอื่น เช่น ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ และอนุมูลอิสระไฮดรอกซิล (hydroxyl radical)
กล่าวคือเมื่อข้าวอยู่ในดินเค็มจะเกิด ROS มากกว่าปรกติ 3 เท่า และ H O มากกว่าปรกติ 30 เท่า ซึ่ง
2 2
มากพอที่จะลดอัตราการสังเคราะห์แสงลง 50 % ROS ที่เพิ่มขึ้นนั้นท�าอันตรายต่อเยื่อหุ้มคลอโรพลาสต์
และเยื่อหุ้มไมโตคอนเดรีย ส่วนอนุมูลอิสระไฮดรอกซิลซึ่งเกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงของ ROS นั้น ท�าให้
โมเลกุลของโปรตีนแปลงสภาพ (protein denature) ซึ่งก่อผลเสียอย่างร้ายแรงต่อเมแทบอลิซึมของ
เซลล์ (Miller, 2002)
โดยปรกติพืชมีระบบการท�าลายอนุมูลอิสระ 2 วิธี คือ (1) ใช้เอนไซม์ซูเปอร์ออกไซด์
ดีสมิวเทส (superoxide dismutase, SOD) ท�าลายอนุมูลอิสระซูเปอร์ออกไซด์ และ (2) ไม่ใช้เอนไซม์
แต่ใช้สารต่อต้านอนุมูลอิสระ (antioxidants) เช่น กรดแอสคอร์บิก (ascorbic acid) และกลูตาไทโอน
รูปรีดิวซ์ (reduced glutathione) ข้าวที่ทนเค็มมีความสามารถในการท�าลายอนุมูลอิสระ 2 วิธีได้ดีกว่า
ข้าวที่ไม่ทนเค็ม (Tsai et al., 2004)
8.2.4 การขนส่งและการจัดแก็บไอออนพิษในระดับต้นพืช
กระบวนการขนส่ง (transport) และการจัดเก็บ (compartmentation) ไอออนพิษในระดับ
ต้นพืช ซึ่งเกี่ยวข้องกับความเค็มของพืชมีดังนี้ (Lin and Kao, 2001; Ochiai and Matoh, 2002)
1) การจัดเก็บไอออนพิษในล�าต้น แผ่นใบแก่และกาบใบแก่ ข้าวที่ทนเค็มจะเคลื่อนย้าย
โซเดียมและคลอไรด์ไปเก็บในแผ่นใบแก่และกาบใบแก่ซึ่งใกล้วาย (senescence) ให้วายเร็วขึ้น เพื่อ
รักษาใบอ่อนกว่าและมีความสามารถในการสังเคราะห์แสง เอาไว้ในสภาพที่มีโซเดียมและคลอไรด์ต�่าที่สุด
ขณะเดียวกันยอดอ่อนก็มีโซเดียมและคลอไรด์ต�่าด้วย เพื่อให้แตกใบใหม่ออกมาทดแทนได้สัดส่วนกับใบแก่
ที่วายไป
2) กีดกันไม่ให้ไอออนพิษไปยังใบธงและอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการเจริญพันธุ์ ข้าวที่ทนเค็ม
มีกลไกการควบคุมให้เคลื่อนย้ายโซเดียมและคลอไรด์ไปยังใบธงน้อยที่สุด เพื่อรักษาสภาพใบธงไว้ให้
ยาวนาน เนื่องจากใบธงมีบทบาทส�าคัญในการสังเคราะห์แสง เพื่อเพิ่มแป้งให้เมล็ดข้าว นอกจากนั้น
ยังมีกลไกการควบคุมให้เคลื่อนย้ายโซเดียมและคลอไรด์ไปยังช่อดอกน้อยที่สุดด้วย ส�าหรับในช่อดอกนั้น
สองธาตุนี้ในดอกย่อยจะต�่ากว่าที่ก้านดอกย่อย ก้านช่อดอก แกนช่อดอกและคอรวง เนื่องจากดอกย่อย
เป็นที่เกิดของเมล็ดข้าวและไวต่อผลกระทบจากเกลือมากที่สุด
9. สรุปกลไกความทนเค็มของข้าว
กลไกหลักในความทนเค็มของข้าวมี 3 ประการ คือ
1) กลไกการกีดกัน (exclusion) ควบคุมการดูดไอออนพิษของราก
2) การจัดเก็บไอออนพิษในระดับต้นพืช เคลื่อนย้ายไอออนพิษที่รากดูดได้ไปยังล�าต้น กาบใบ
และแผ่นใบแก่
152 ดินนาที่เป็นปัญหาต่อการปลูกข้าว ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
