Page 184 -
P. 184
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
เนื่องจ�กขน�ดของช่องในดินเหนียวเล็ก (มักเล็กกว่� 0.002 มม.) ส่วนช่องในดินทร�ยแม้จะใหญ่แต่มัก
ไม่เกิน 2 มม. เนื้อดินและโครงสร้�งดินจึงเกี่ยวข้องกับสมบัติต่�งๆ ของดินเช่น ก�รแทรกซึมนำ้� ทั้งมีผล
กระทบต่อกระบวนก�รในดิน เช่น ก�รชะละล�ยธ�ตุอ�ห�ร ดีไนทริฟิเคชัน และก�รกร่อนดิน ในด้�น
ชีวภ�พนั้นร�กเจริญเติบโตและไชชอนไปต�มช่องว่�งของดิน ส่วนจุลินทรีย์ก็อ�ศัยอยู่ในช่องว่�งของดิน
เช่นเดียวกัน
นอกจ�กเนื้อดินแล้วปริม�ณและขน�ดเม็ดดินก็มีผลต่อขน�ดของช่องในดินด้วย ดินร่วน
และดินเหนียวแม้อนุภ�คจะมีขน�ดเล็ก แต่ถ้�มีเม็ดดินม�กก็มีช่องขน�ดใหญ่ในดิน สำ�หรับเนื้อดินนั้น
แม้ว่�จะเป็นสมบัติดินจ�กภ�ยในและไม่ค่อยมีก�รเปลี่ยนแปลง แต่สมบัติดินที่เกี่ยวข้องกับเนื้อดิน เช่น
ปริม�ณของช่องขน�ดต่�งๆ ได้รับผลกระทบจ�กก�รจัดก�รดินและเปลี่ยนแปลงค่อนข้�งเร็ว เม็ดดินและ
โครงสร้�งดินอ�จถูกทำ�ล�ยและสร้�งใหม่ได้
1.1.2 ผลก�รประเมิน ในก�รประเมินคุณภ�พดินไม่มีก�รแปลงผลก�รวิเคร�ะห์เนื้อดินเป็น
คะแนน เพียงแต่ระบุว่�เป็นดินในกลุ่มดินเนื้อหย�บ ดินเนื้อป�นกล�ง หรือดินเนื้อละเอียดเท่�นั้น แต่
อิทธิพลของเนื้อดินจะไปปร�กฏที่ผลก�รประเมินตัวชี้บอกหล�ยตัวซึ่งเนื้อดินเข้�ไปเกี่ยวข้องอยู่ด้วย เช่น
เสถียรภ�พของเม็ดดิน คว�มชื้นที่เป็นประโยชน์และอินทรียวัตถุในดิน เป็นต้น กล่�วคือ ดินเนื้อหย�บ
พวกดินทร�ย และดินทร�ยปนดินร่วน (loamy sand) มักจะมีปริม�ณอินทรียวัตถุตำ่�กว่�ดินเนื้อละเอียด
เช่น ดินร่วนปนดินเหนียว (clay loam) ทั้งนี้เนื่องจ�ก (1) ดินเนื้อหย�บข�ดพันธะที่เชื่อมยึดระหว่�ง
ส�รอินทรีย์และแร่ อันเป็นกลไกที่ทำ�ให้อินทรียวัตถุในดินมีเสถียรภ�พหรือสล�ยตัวช้�ลง และ (2) ในดิน
เนื้อหย�บออกซิเจนส�ม�รถแพร่กระจ�ยได้ดี จึงส่งเสริมก�รสล�ยตัวของอินทรียวัตถุในดิน ก�รประเมิน
อินทรียวัตถุของดิน จึงสะท้อนคุณภ�พของดินได้เมื่อแปลงเป็นระดับคะแนน ในทำ�นองเดียวกัน ดินเนื้อ
ละเอียดมีเสถียรภ�พของเม็ดดินสูงกว่�ดินเนื้อหย�บ และระดับคะแนนที่แปลงจ�กผลก�รประเมินตัวชี้
วัดเหล่�นี้สำ�หรับดินเนื้อละเอียดก็สูงกว่�ดินเนื้อหย�บ ด้วยเหตุนี้เอง ในก�รประเมินคุณภ�พดินด้วยก�ร
ใช้ระดับคะแนน จึงพบคว�มแตกต่�งระหว่�งกลุ่มเนื้อดิน คือ ดินเนื้อหย�บ ดินเนื้อป�นกล�ง และดินเนื้อ
ละเอียด
1.2 โครงสร้�งดิน
โครงสร้�งดิน คือ สมบัติท�งฟิสิกส์ของดินที่แสดงถึงรูปแบบของก�รเก�ะยึด ก�รจับกลุ่มหรือ
ก�รจัดเรียงของอนุภ�คดินปฐมภูมิโดยกลไกธรรมช�ติ กล�ยเป็นหน่วยโครงสร้�งซึ่งมีลักษณะส�มมิติ
เรียกว่�ก�รเกิดเม็ดดิน (soil aggregation) ดังภ�พที่ 7.2 เม็ดดิน (soil aggregate) เป็นกลุ่มของอนุภ�ค
ดินที่เกิดจ�กก�รเชื่อมยึดระหว่�งกัน โดยอนุภ�คดินในกลุ่มจับกันเหนียวแน่นและแข็งแรงกว่�ที่จับกับ
อนุภ�คอื่นนอกกลุ่ม ก�รมีโครงสร้�งทำ�ให้เกิดช่องขน�ดใหญ่ระหว่�งเม็ดดิน ช่วยในก�รระบ�ยนำ้�และ
ถ่�ยเทอ�ก�ศ ส่วนเสถียรภ�พของเม็ดดิน (soil aggregate stability) หม�ยถึงคว�มส�ม�รถของเม็ดดิน
ในก�รต้�นท�นต่อแรงที่ทำ�ให้แยกสล�ย เช่น ก�รไถพรวนและก�รกระแทกของเม็ดฝน
180 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
