Page 142 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร

นอกจ�กนี้ก�รประเมินคุณภ�พดิน ยังหม�ยถึงก�รประเมินขีดคว�มส�ม�รถในก�รทำ�หน้�ที่
ของดิน โดยเปรียบเทียบค่�ที่วัดได้กับเกณฑ์ม�ตรฐ�น สำ�หรับม�ตรฐ�นที่ใช้เทียบได้แก่ลักษณะของ

สมบัติดินเดียวกันจ�กพื้นที่เชิงนิเวศ หรือสภ�พดินที่คล้�ยกันจ�กบริเวณที่มีพืชพรรณธรรมช�ติ สภ�พดิน
ที่กำ�หนดเป็นตัวเปรียบเทียบ (a reference soil condition) หรือบรรทัดฐ�นท�งคุณภ�พ ก�รเลือก
ม�ตรฐ�นใดม�ใช้ในก�รเปรียบเทียบขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของก�รประเมินคุณภ�พดิน

1.2.2 ก�รติดต�มตรวจสอบ (monitoring) คุณภ�พดิน เป็นอีกกระบวนก�รหนึ่งที่นำ�ม�ใช้
ในก�รตรวจสอบคว�มเปลี่ยนแปลงของคุณภ�พดินในช่วงเวล�หนึ่ง ก�รตรวจสอบติดต�มหม�ยถึงก�ร

ค้นห�คว�มผิดปรกติ หรือตรวจสอบประสิทธิภ�พของสิ่งหนึ่งหรือระบบหนึ่งที่กำ�ลังใช้ง�น เพื่อเฝ้�ระวัง
ให้ส�ม�รถใช้ง�นได้อย่�งต่อเนื่อง ห�กมีสัญญ�ณบ่งชี้ว่�กำ�ลังมีปัญห�ก็ป้องกันหรือแก้ไขก่อนที่ปัญห�จะ
ลุกล�มไปม�ก จึงเป็นกระบวนก�รติดต�มโดยรวบรวมข้อมูลผลก�รปฏิบัติง�นต�มแผนที่กำ�หนดไว้ เพื่อ

ตัดสินใจแก้ไขหรือปรับปรุงวิธีก�รปฏิบัติ ให้ผลง�นเป็นไปต�มแผนอย่�งมีประสิทธิภ�พสูงสุด ก�รติดต�ม
ตรวจสอบจึงต้องดำ�เนินก�รอย่�งสมำ่�เสมอ เพื่อเป็นข้อมูลย้อนกลับสำ�หรับก�รปรับปรุงระบบง�น

ก�รติดต�มตรวจสอบคุณภ�พดิน หม�ยถึงแนวท�งก�รติดต�มเพื่อตรวจสอบตัวชี้บอกเชิง
ปริม�ณ หรือตัวชี้บอกเชิงคุณภ�พ หรือขีดคว�มส�ม�รถในก�รทำ�หน้�ที่ของดิน เพื่อดูว่�
1) ได้ใช้ทรัพย�กรหรือวิธีก�รต�มที่กำ�หนดไว้ในแผนหรือไม่

2) มีคว�มสำ�เร็จของก�รจัดก�รดินที่ทำ�อยู่ม�กน้อยเพียงใด
3) จำ�เป็นต้องปรับเปลี่ยน/เพิ่มเติมวิธีก�รจัดก�รดินให้เหม�ะสมยิ่งขึ้นหรือไม่

ก�รติดต�มตรวจสอบคุณภ�พดิน ประกอบด้วยก�รเก็บตัวอย่�งดินจ�กพื้นที่ศึกษ� เพื่อนำ�ม�
วิเคร�ะห์แล้วแปลผลก�รวิเคร�ะห์ โดยดำ�เนินก�รในช่วงเวล�ต่�งๆ ต�มที่กำ�หนดไว้ในแผนง�น ในกรณี
ที่ได้กำ�หนดแผนก�รจัดก�รดินไว้และดำ�เนินก�รต�มแผนนั้นเป็นขั้นตอน ก�รติดต�มตรวจสอบแล้วนำ�

ผลม�เปรียบเทียบกับสิ่งที่ค�ดหม�ยไว้ในแผนง�น ว่�ได้รับหรือเกิดขึ้นต�มเป้�หม�ยหรือไม่ รวมทั้งก�ร
พิจ�รณ�และวัดผลเพื่อเปรียบเทียบกับวัตถุประสงค์ของก�รจัดก�รดินที่ตั้งไว้ อ�จเรียกขั้นตอนสุดท้�ย

ของก�รติดต�มตรวจสอบว่� “ก�รประเมินผล (evaluation)” ก็ได้ ผลที่ได้จ�กกระบวนก�รทั้งหมดจะ
ช่วยให้ทร�บคว�มก้�วหน้�หรือผลสัมฤทธิ์ของแผนก�รจัดก�รดินในแต่ละระยะของก�รดำ�เนินง�น ดังนั้น
ก�รติดต�มตรวจสอบคุณภ�พดิน จึงเป็นกระบวนก�รประเมินคุณภ�พดินเป็นระยะๆนั่นเอง

2. แผนก�รประเมินคุณภ�พดิน

ก�รประเมินคุณภ�พดินประกอบด้วยแผนง�น 9 ขั้นตอน (USDA, 2009a) ดังนี้
1) จำ�แนกปัญห� ขั้นตอนแรกของก�รทำ�ง�นคือค้นให้พบปัญห�ในพื้นที่ โดยศึกษ�ข้อมูลต่�งๆ
มีเคยศึกษ�และร�ยง�นม�แล้ว

2) ห�เป้�หม�ยด้�นคุณภ�พดินที่มุ่งหวัง เพื่อให้ทร�บเป้�หม�ยที่แท้จริงของเกษตรกร เช่น

138 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย