Page 144 -
P. 144
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
3. ตัวชี้บอกคุณภ�พดิน
3.1 ตัวชี้บอกคืออะไร?
ตัวชี้บอกม�จ�กศัพท์ภ�ษ�อังกฤษคือ indicator ซึ่งคำ�นี้มีคว�มหม�ยหล�ยอย่�ง indicator
อ�จหม�ยถึงสิ่งต่อไปนี้ (USDA, 2009b)
1) ม�ตรวัดหรืออุปกรณ์ที่ใช้วัดสภ�พก�รทำ�ง�นของเครื่องยนต์ เต�หลอมโลหะ เครือข่�ย
อิเล็กทรอนิก หรือระบบก�รทำ�ง�นเชิงกลต่�งๆ
2) เข็มชี้ในเครื่องมือต่�งๆ ที่ใช้วัดค่�
3) ในท�งคอมพิวเตอร์ หม�ยถึงอุปกรณ์อย่�งใดอย่�งหนึ่ง ซึ่งทำ�หน้�ที่เป็นตัวชี้บอกสภ�พ
บ�งประก�รของเครื่องคอมพิวเตอร์
4) ส�รที่บ่งชี้สมบัติบ�งอย่�งในปฏิกิริย�เคมี โดยก�รเปลี่ยนสีหรือเปลี่ยนสมบัติบ�งอย่�งที่
มองเห็นได้ เช่น อินดิเคเตอร์สำ�หรับปฏิกิริย�กรด-เบส จะเปลี่ยนเป็นสีหนึ่งในกรดและเป็นอีกสีหนึ่งในเบส
ศัพท์บัญญัติของร�ชบัญฑิตสถ�นสำ�หรับ indicator คือ “ตัวชี้บอก หรือสิ่งชี้บอก” ในท�งเคมี
ทับศัพท์ว่� “อินดิเคเตอร์” เช่น อัตร�ก�รต�ยของท�รกเป็นตัวชี้บอกสภ�พก�รอน�มัยของประช�กร
ก�รประป�ใช้ม�ตรวัดนำ้�เป็นสิ่งชี้บอกในก�รเก็บเงินค่�ใช้นำ้�ของแต่ละครัวเรือน ในปัจจุบันมีก�รใช้ตัวชี้
บอกผลก�รดำ�เนินง�นหลัก (Key Performance Indicator, KPI) เป็นเครื่องมือที่ใช้วัดผลก�รดำ�เนินง�น
หรือประเมินผลก�รดำ�เนินง�นในด้�นต่�งๆ ขององค์กร ซึ่งส�ม�รถแสดงผลของก�รวัดหรือก�รประเมิน
ในรูปข้อมูลเชิงประม�ณ เพื่อสะท้อนประสิทธิภ�พ ประสิทธิผลในก�รปฏิบัติง�นขององค์กรหรือหน่วย
ง�นภ�ยในองค์กร
3.2 ตัวชี้บอกคุณภ�พดิน
ก�รประเมินผลิตภ�พดิน ทำ�ได้โดยก�รวัดปริม�ณผลผลิตต่อพื้นที่ต่อเวล� เช่น กิโลกรัม/ไร่/ปี
ผลผลิตพืชเป็นผลของก�รทำ�หน้�ที่อย่�งหนึ่งของดิน ส่วนก�รประเมินคุณภ�พดินมิใช่ก�รวัดผลผลิตพืช
หรือวัดสมบัติดินอย่�งใดอย่�งหนึ่งเพียงอย่�งเดียว แต่เป็นก�รประเมินตัวชี้บอกที่กำ�หนดไว้ชุดหนึ่ง
ตัวชี้บอกอ�จเป็นสมบัติของดินท�งฟิสิกส์ เคมีและชีวภ�พ กระบวนก�รในดินและลักษณะของดิน ซึ่งอ�จ
เป็นสัณฐ�นลักษณะก็ได้ ก�รประเมินตัวชี้บอกดังกล่�ว เพื่อห�ว่�ก�รจัดก�รดินที่ผ่�นม�ทำ�ให้ดินมีก�ร
เปลี่ยนแปลงไปม�กน้อยเพียงใด
ตัวชี้บอกของคุณภ�พดิน คือ สมบัติดินและกระบวนก�รของดิน ที่มีลักษณะ 3 ประก�ร คือ
1) มีคว�มไวที่สุดต่อก�รเปลี่ยนแปลงในก�รทำ�หน้�ที่ของดิน
2) ผู้เกี่ยวข้องกับก�รใช้ที่ดินส�ม�รถรับรู้และเข้�ใจได้
3) มีคว�มไวต่อผลกระทบจ�กก�รจัดก�รดินและภูมิอ�ก�ศ
ห�กเป็นไปได้ก็ควรเลือกตัวชี้บอกที่เป็นส่วนหนึ่งในฐ�นข้อมูลที่มีอยู่แล้ว สำ�หรับกลุ่มตัวชี้บอก
หรือ ชุดข้อมูลน้อยที่สุดของตัวชี้บอก (minimum data set of indicators, MDSI) ที่จะต้องวัดค่�โดยตรง
เพื่อประเมินคุณภ�พดินนั้น ต้องมีคว�มหล�กหล�ยและเป็นตัวแทนของสมบัติท�งเคมี ฟิสิกส์และชีวภ�พ
140 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
