Page 147 -
P. 147
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
3.4 ก�รประเมินตัวชี้บอกคุณภ�พดิน
ก�รประเมินตัวชี้บอกคุณภ�พดิน อ�จใช้เทคนิคเชิงคุณภ�พและ/หรือเชิงปริม�ณ สำ�หรับก�ร
ประเมินเชิงคุณภ�พนั้นเป็นก�รตรวจธรรมช�ติของตัวชี้บอก แต่ก�รประเมินเชิงปริม�ณเป็นก�รวัดค่�
ของตัวชี้บอกออกม�เป็นตัวเลขซึ่งกำ�กับด้วยหน่วยปริม�ณ ยกตัวอย่�งเช่น ก�รกร่อนดินเป็นตัวชี้วัดที่
ต้องประเมิน ถ้�เป็นก�รประเมินเชิงคุณภ�พก็เพียงสังเกตแล้วร�ยง�นว่� ร่องรอยของก�รกร่อนดินใน
พื้นที่เป็นแบบริ้วหรือแบบร่องธ�ร ส่วนในเชิงปริม�ณนั้นจะวัดปริม�ณตะกอนดินที่กร่อนออกไปจ�กพื้นที่
อีกตัวอย่�งหนึ่งได้แก่ก�รแทรกซึมนำ้� ซึ่งอ�จประเมินเชิงคุณภ�พในภ�คสน�มจ�กก�รสังเกตก�รมีนำ้�
ไหลบ่�ที่ผิวดิน แต่เมื่อประเมินเชิงปริม�ณต้องวัดอัตร�ก�รแทรกซึมนำ้�ของดิน อย่�งไรก็ต�ม ผลของก�ร
ประเมินตัวชี้บอกเชิงคุณภ�พจะขึ้นอยู่กับวิจ�รณญ�ณของแต่ละบุคคล จึงควรกำ�หนดให้คนใดคนหนึ่ง
เป็นผู้ทำ�โดยตลอด เพื่อลดคว�มแปรปรวนของผลก�รประเมิน
ส่วนก�รใช้วิธีเชิงปริม�ณนั้น ก�รวัดด้วยเครื่องมือที่ดีจะได้ค่�เป็นตัวเลข ที่มีทั้งคว�มถูกต้อง
(ตรงต�มคว�มจริง) และคว�มแม่นยำ� (วัดได้ค่�เท่�เดิมทุกครั้ง) ดังนั้นแม้จะมีผู้วัดม�กกว่�หนึ่งคน แต่ถ้�
ดำ�เนินก�รถูกต้องต�มขั้นตอนก็จะได้ค่�วัดใกล้เคียงกัน อย่�งไรก็ต�ม วิธีก�รประเมินเชิงคุณภ�พก็มีข้อดี
ในแง่คว�มสะดวก รวดเร็ว และทำ�สำ�เร็จโดยไม่ต้องใช้เครื่องมือ หรือห�กจำ�เป็นต้องใช้เครื่องมือก็มักเป็น
แบบพื้นๆ และห�ได้ง่�ย แต่เนื่องจ�กธรรมช�ติของก�รประเมินเชิงคุณภ�พขึ้นอยู่กับตัวบุคคล จึงจำ�เป็น
ต้องมีเกณฑ์ก�รเปรียบเทียบที่ดี สำ�หรับก�รประเมินเชิงปริม�ณนั้น ถึงแม้จะใช้เวล�ม�กและมีวิธีก�รที่
ซับซ้อนแต่ก็ได้ค่�วัดที่ถูกต้อง ดังนั้นจึงส�ม�รถนำ�ข้อมูลก�รวัดตัวชี้บอกอย่�งหนึ่งของดิน จ�กผู้ปฏิบัติ
หล�ยคนซึ่งดำ�เนินก�รในช่วงเวล�ที่กำ�หนดม�เปรียบเทียบกันได้
เนื่องจ�กคุณภ�พดิน คือ ระดับคว�มส�ม�รถของดินในก�รทำ�หน้�ที่ ดังนั้นในก�รประเมิน
คุณภ�พดินจึงต้องเน้นก�รประเมินตัวชี้บอกซึ่งเกี่ยวข้องกับคุณภ�พดินที่แท้จริงเท่�นั้น ต�ร�งที่ 5.2
แสดงคว�มสัมพันธ์ระหว่�งตัวชี้บอกคุณภ�พดินกับหน้�ที่ของดิน ห�กคู่ใดมีคว�มสัมพันธ์กันม�ก ผลก�ร
ประเมินก็จะเป็นประโยชน์และน่�เชื่อถือ
แนวคิดอีกด้�นหนึ่งในก�รประเมินคุณภ�พดิน คือ นำ�หลักก�รของ pedotransfer function
(PTF) ที่เคยใช้กันม�กในเรื่องนำ้�ในดินม�ม�ประยุกต์ในด้�นคุณภ�พดิน PTF คือ คว�มสัมพันธ์ท�ง
คณิตศ�สตร์ ระหว่�งสมบัติดินตั้งแต่สองชนิดขึ้นไป ซึ่งมีคว�มเชื่อมั่นในท�งสถิติสูง จึงใช้ PTF ในก�ร
ประเมินค่�ของสมบัติดินที่วัดย�ก จ�กสมบัติของดินกลุ่มเดียวกันที่วัดได้ง่�ย หรือใช้เพื่อค�ดคะเนค่�ของ
สมบัติดินอย่�งหนึ่งจ�กสมบัติอื่นๆ ของดินเดียวกัน ซึ่งเป็นข้อมูลที่มีอยู่ในร�ยง�นโดยทั่วไป วัดง่�ย ค่�
ใช้จ่�ยน้อยและมีก�รวัดกันเป็นประจำ�อยู่แล้ว เช่น ก�รนำ�ข้อมูลด้�นก�รกระจ�ยของอนุภ�คดิน คว�ม
หน�แน่นรวม และปริม�ณอินทรียวัตถุ ม�คำ�นวณเพื่อค�ดคะเนห�ค่�คว�มจุคว�มชื้นสน�ม จุดเหี่ยวเฉ�
ถ�วร และคว�มจุคว�มชื้นที่เป็นประโยชน์ของดิน เป็นต้น
สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย 143
