Page 41 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

การไดมาซึ่งที่ดินเกษตรจากการเชา จากญาติ และจากแหลงอื่นๆ มีบทบาทอยางมากตอการ
ขยายทีดินของครัวเรือนในแตละป ทั้งในแงของสัดสวนที่ดินทั้งหมดและในแงความยืดหยุนในการขยาย

ที่ดินเกษตรจากแหลงดังกลาว เมื่อพิจารณาจากสัดสวนเนื้อที่จะเห็นไดวาการเชาที่ดินยังคงเปนชองทาง

ขยายพื้นที่เกษตรกรรมที่สําคัญคัญที่สุด อีกทั้งสัดสวนการเชามีการเปลี่ยนแปลงคอนขางรวดเร็วในแตละป
ยกตัวอยาง เชน ในป ค.ศ.2000 และ ค.ศ.2003 และ ค.ศ.2010 สัดสวนการเชาที่ดินเฉลี่ยสูงถึงรอยละ55

ของที่ดินทั้งหมดที่มีการนําเขามาใชทําการเกษตร แตในป ค.ศ.2007 และ ค.ศ.2013 สัดสวนดังกลาว

ลดลงเหลือเพียงรอยละ 20 โดยเฉลี่ย การเปลี่ยนแปลงดังกลาวแสดงใหเห็นวาการขยายพื้นที่ทํา
การเกษตรของครัวเรือนโดยการเชาที่ดินนั้นสามารถทําไดงายและมีคาใชจายทางธุรกรรม (transaction

costs)ที่ต่ํานอกจากนี้ เมื่อพิจารณากรณีแหลงที่มาของที่ดินจากแหลงอื่นๆ พบวา ที่ดินในสวนนี้ครัวเรือน

ไดมาจากการที่ผูอื่นนําที่ดินมาจํานองมากเปนอันดับหนึ่ง รองลงมาคือการที่ครัวเรือนไปไถถอนที่ดินที่
ตนเองนําไปจํานองไวกับทาง ธกส. หรือสหกรณการเกษตร ในกรณีหลังนั้นคอนขางนาสนใจ เนื่องจากมี

การไถถอนที่ดินจาก ธกส. ในจํานวนที่สูงในชวงป ค.ศ.2003 และลดลงอยางรวดเร็วในชวงรอยตอระหวาง

ป ค.ศ.2003 และ ค.ศ.2007 ซึ่งเปนชวงเดียวกับที่สัดสวนทั้งหมดของการนําที่ดินใหมเขามาทําการเกษตร

ลดลงกวา 4 เทา

นอกจากขอจํากัดเรื่องราคาที่ดินแลว มีขอจํากัดและปจจัยอื่นๆ อีกมากมายที่สงผลใหการเชา
ที่ดินเปนตัวเลือกอันดับแรกเมื่อครัวเรือนตองการขยายพื้นที่ทําการเกษตร การขาดโอกาสในการเขาถึง

สินเชื่อของครัวเรือนที่มีความสามารถและศักยภาพในการผลิตแตขาดแคลนที่ดินเปนอีกหนึ่งตัวอยางของ

ขอจํากัดดังกลาว การศึกษาของ Robert M. Townsend (2006) พบวา ความสามารถพิเศษของ
ผูประกอบการ (entrepreneurial talent) ของครัวเรือนซึ่งวัดจากระดับการศึกษาและระยะเวลาที่

ครัวเรือนประกอบธุรกิจเปนปจจัยสําคัญที่ชวยใหธุรกิจไดรับผลตอบแทนที่สูง อยางไรก็ตาม ยังปรากฏวามี

ครัวเรือนจํานวนไมนอยที่มีความสามารถพิเศษของผูประกอบการแตกลับไดรับสินเชื่อที่ปลอยกูใหในระดับ
ต่ําเนื่องจากไมมีที่ดินหรือหลักทรัพยที่มีมูลคาสูงไปใชค้ําประกันเงินกู ในมุมมองของผูใหกูจึงคิดวาการ

ปลอยกูใหครัวเรือนกลุมนี้มีความเสี่ยงที่สูงกวาครัวเรือนทั่วไปขอจํากัดดานสินเชื่อดังกลาวครอบคลุมทั้ง

แหลงสินเชื่อแบบทางการจากสถาบันการเงินและสินเชื่อแบบไมเปนทางการอีกดวย ดังนั้น จะเห็นไดวา
ตราบใดที่สินเชื่อเพื่อกิจกรรมทางธุรกิจถูกกําหนดโดยความมั่งคั่งเปนหลักในขณะที่ความสามารถและผลิต

ภาพการผลิตมีน้ําหนักเพียงเล็กนอย โอกาสที่ครัวเรือนที่มีความสามารถแตขาดที่ดินหรือหลักทรัพยค้ํา

ประกันอื่นๆ จะสามารถขยายกิจการเพื่อเก็บเกี่ยวผลตอบแทนที่สูงไดนั้นเปนไปไดยากตลาดการเงินและ
สถาบันการเงินที่ไมไดทํางานไดอยางมีประสิทธิภาพนั้นกอใหเกิดอุปสรรคของการเขาถึงสินเชื่อ ทั้งในได

ตนทุนของสินเชื่อและปริมาณสินเชื่อที่ไดรับ ซึ่งเปนขอจํากัดที่สําคัญของเกษตรกรและภาคธุรกิจขนาดเล็ก

โดยเฉพาะในชนบท ดังนั้นจึงจําเปนตองพัฒนาศักยภาพของภาคการเงินใหมีประสิทธิภาพมากขึ้น และลด
ขอจํากัดของการเขาถึงสินเชื่อของประชาชน รัฐบาลไทยไดพยายามในการแกปญหาของตลาดสินเชื่อที่ไม

4-23