Page 43 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

4.2 การเชาที่ดินเพื่อทําการเกษตรของครัวเรือน

การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและเศรษฐกิจของครัวเรือนเกษตรในหลายๆ มิติดังที่ไดกลาวมาแลว

กอนหนานี้ รวมถึงการเชาที่ดินเพื่อทําการเกษตร ลวนเกิดจากการปรับตัวของเกษตรกรตอสภาวะ

แวดลอมที่เปลี่ยนแปลงไปและเนื่องจากราคาสินคาเกษตรสะทอนถึงการตอบสนองของผูผลิตและผูบริโภค
ในตลาด ดังนั้นราคาสินคาเกษตรจึงเปนตัวแปรที่นาจะสามารถใชอธิบายเรื่องการเชาที่ดินเกษตรของ

ครัวเรือนไดเปนอยางดี อยางไรก็ตาม มีความเปนไปไดที่แมวาราคาจะเปนแรงจูงใจที่สําคัญตอการขยาย

พื้นที่ทําการเกษตร แตปรากฎวาการใชที่ดินเกษตรไมสอดคลองกับราคาสินคาในชวงเวลาเดียวกัน เนื้อหา
ในสวนนี้จะกลาวถึงการเปลี่ยนแปลงของราคาสินคาเกษตรหลักของไทยในชวงป ค.ศ.2000-2013 ใน

ฐานะแรงจูงใจหลักตอการขยายพื้นที่ของเกษตรกร จากนั้นจะอภิปรายถึงบทบาทของการเชาที่ดินเทียบ

กับการขยายที่ดินดวยวิธีอื่น และสุดทาย จะอภิปรายถึงผลสรุปขอคิดเห็นของเกษตรกรเรื่องกําไรกับ
โอกาสและขอจํากัดในการขยายที่ดินทําการเกษตร

4.2.1 สถานะการเชาที่ดินเพื่อการเกษตร

การเชาและใหเชาที่ดินของเกษตรกรมีแนวโนมลดลง ทั้งในแงของขนาดที่ดินและสัดสวน

ครัวเรือนที่เขารวมในตลาดการเชาที่ดิน (ตาราง 4.16) โดยในป ค.ศ.2000 ครัวเรือนเกษตรเชาที่ดิน อยูที่

รอยละ 32.81 โดยมีพื้นที่เชาเฉลี่ยตอครัวเรือนอยูที่ 8.72 ไร แตในป ค.ศ.2013 ตลาดเชาที่ดินซบเซาลง
ครัวเรือนเกษตรเชาที่ดินเพียงรอยละ 22.92 โดยพื้นที่เชาเฉลี่ยตอครัวเรือนลดลงเหลือ 6.86 ไร สัดสวน

การเชาที่ดินที่ลดลงในขณะที่สัดสวนการปลอยเชาที่ดินของครัวเรือนก็ลดลงเชนเดียวกัน สอดคลองกับ
สมมติฐานที่วาเกษตรกรจําเปนตองนําที่ดินของตนเองมาทําการเกษตรมากขึ้นเนื่องจากที่ดินเกษตร

บางสวนถูกนําไปใชประโยชนนอกภาคเกษตร ในขณะที่แรงจูงใจในการนําที่ดินตนเองมาทําการเกษตรเพื่อ

รับสิทธิ์การชวยเหลือจากรัฐบาล และขนาดครัวเรือนที่เล็กลงพรอมๆ กับอายุหัวหนาครัวเรือนทึ่สูงขึ้น ก็
ลวนมีสวนทําใหพื้นที่เชาและปลอยเชาลดลง

ตาราง 4.16 จํานวนการเชาที่ดินเพื่อทําการเกษตร

2000 2003 2007 2010 2013
สัดสวนครัวเรือนที่เชาที่ดินจากผูอื่น 32.81% 36.20% 30.47% 28.65% 22.92%

พื้นที่เชาจากผูอื่นตอครัวเรือน(ไร) 8.72 10.86 8.42 7.88 6.86

สัดสวนครัวเรือนที่ปลอยที่ดินใหผูอื่นเชา 5.99% 9.11% 3.91% 4.43% 4.43%
พื้นที่ปลอยใหผูอื่นเชาตอครัวเรือน (ไร) 1.59 2.29 0.87 0.94 0.86

ที่มา: จากการคํานวนของผูวิจัยจากฐานขอมูล Townsend Thai Project (2013)

เมื่อพิจารณาในรายจังหวัดพบวา การเชาที่ดินเพื่อทําการเกษตรของครัวเรือนในภาคกลางสูงกวา
ภาคอีสานอยางชัดเจน และขนาดพื้นที่เชาเฉลี่ยสูงกวาพื้นที่ปลอยเชา (ตาราง 4.17) ยกตัวอยางเชน

ครัวเรือนเกษตรในจังหวัดฉะเชิงเทราที่มีการเชาที่ดินจะเชาที่ดินเพื่อทําการเกษตรเฉลี่ย 31.96 ไรตอ

4-25