Page 19 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

บทที่ 4
ลักษณะทางสังคม เศรษฐกิจ และการใชที่ดินของครัวเรือนเกษตรไทย

จากฐานขอมูล Townsend Thai Project

เนื้อหาในสวนนี้จะกลาวถึงการเปลี่ยนแปลงทางโครงสรางครัวเรือนเกษตรของไทยในมิติดาน

สังคมและเศรษฐกิจ ขอมูลที่ใชมาจากฐานขอมูลของ Townsend Thai Project ซึ่งมีการเก็บขอมูลดาน
เศรษฐกิจ การเงิน และสังคม ของครัวเรือนในเขตเมืองเล็กและในเขตชนบทบริเวณพื้นที่ภาคกลางและ

ภาคอีสาน ซึ่งประกอบดวยตัวอยางครัวเรือนที่ประกอบอาชีพทางเกษตรและไมใชการเกษตร แตเนื่องจาก

งานวิจัยนี้ตองการศึกษาเฉพาะครัวเรือนเกษตร ดังนั้นกลุมตัวอยางที่นํามาใชศึกษาจะเปนครัวเรือนที่มีการ
ทําเกษตรกรรมตอเนื่องทุกปตั้งแตป ค.ศ.2000 ถึงป ค.ศ.2013 ในพื้นที่ 4 จังหวัด ไดแก ลพบุรี

ฉะเชิงเทรา บุรีรัมย และศรีสะเกษ รวมทั้งสิ้นจํานวน 384 ครัวเรือน เนื้อหาในสวนนี้จะกลาวถึงลักษณะ

ทั่วไปของกลุมครัวเรือนตัวอยาง โดยยังไมไดเนนเปรียบเทียบความแตกตางระหวางครัวเรือนตาม
สถานะการเชาเทาใดนัก แตตองการนําเสนอขอมูลครัวเรือนที่นาสนใจซึ่งพบไดจากการใชฐานขอมูล

ครัวเรือนแบบตอเนื่องของ Townsend Thai Project โดยที่ขอมูลบางสวนจะถูกนํามาประกอบการ

วิเคราะหในแบบจําลองเศรษฐมิติ ในทางตรงกันขาม เนื้อในบทที่ 5 จะเปรียบเทียบความแตกตางระหวาง
ครัวเรือน 3 กลุม ไดแก ครัวเรือนที่เปนผูเชาที่ดิน ครัวเรือนผูใหเชาที่ดิน และครัวเรือนที่ทําเกษตรเฉพาะ

บนที่ดินที่ตนเองเปนเจาของ ซึ่งจะพบวาครัวเรือนทั้งสามกลุมนี้มีความแตกตางกันอยางชัดเจนในหลายๆ

มิติ

เนื้อหาในบทนี้แบงเปน 2 สวนหลัก สวนแรกจะกลาวถึงสภาพทั่วไปของครัวเรือนเกษตรไทยซึ่ง

ประกอบดวย สมาชิกในครัวเรือน รายไดและสินทรัพยทางการเกษตร ที่ดินถือครองและที่ดินเกษตร การ
ใชประโยชนที่ดินเพื่อวัตถุประสงคทางการเกษตร เอกสารสิทธิ์การถือครองที่ดิน แหลงที่มาของที่ดินแปลง

ใหม ในขณะที่สวนที่สองจะกลาวถึงการเชาที่ดินเพื่อการเกษตรของครัวเรือน โดยชี้ใหเห็นถึงสถานะการ

เชาที่ดินเพื่อทําการเกษตร อิทธิพลของราคาสินคาเกษตรตอการขยายขนาดฟารม และความตองการขยาย
ขนาดฟารมของครัวเรือน

4.1 สภาพทั่วไปของครัวเรือนเกษตรไทย

4.1.1 สมาชิกในครัวเรือน

ครัวเรือนเกษตรของไทยมีขนาดเล็กลงเมื่อเทียบกับในอดีตในขณะที่บทบาทที่มากขึ้นของเพศ
หญิงในฐานะหัวหนาครัวเรือนและอายุเฉลี่ยของหัวหนาครัวเรือนที่สูงขึ้นอาจสงผลตอประสิทธิภาพการ

ผลิตของภาคเกษตรในอนาคต จากตาราง 4.1 จํานวนสมาชิกในครัวเรือนและจํานวนสมาชิกในครัวเรือน

เทียบเทาผูใหญลดลงอยางตอเนื่องเรื่อยมา เชนในป ค.ศ.2013 จํานวนสมาชิกในครัวเรือนอยูที่4.04คนตอ
ครัวเรือน ลดลง 0.84 คน เมื่อเทียบกับป ค.ศ.2000 ซึ่งอยูที่ 4.88 คนตอครัวเรือน สําหรับจํานวนสมาชิก

4-1