Page 24 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ที่มา: จากการคํานวนของผูวิจัยจากฐานขอมูล Townsend Thai Project (2013)

หมายเหตุ *รวมพื้นที่ถือครองของตนเองและที่ดินเชาจากผูอื่น

เปนที่นาสังเกตวา โดยเฉลี่ยแลวขนาดพื้นที่ทําการเกษตรของครัวเรือนจะสูงกวาขนาดพื้นที่ถือ

ครอง สาเหตุที่เปนเชนนี้เพราะครัวเรือนมีการนําที่ดินที่ตนเองไมไดครอบครองมาใชทําการเกษตร
แหลงที่มาอาจประกอบดวยการเชา ที่ดินรกราง ที่ดินที่ใชโดยไมตองเสียคาใชจาย (ฟรี) เปนตน อยางไรก็

ตาม เมื่อพิจารณาที่ดินเกษตรที่ครัวเรือนนําเขามาเพิ่มจะพบวามีจํานวนลดลงเรื่อยๆ ยกตัวอยาง เชน ในป

ค.ศ.2000 ที่ดินทําการเกษตรทั้งหมดตอครัวเรือนเทากับ 32.29 ไร ซึ่งสูงกวาขนาดที่ดินถือครอง 10.76
ไร (รอยละ 33.32 ของเนื้อที่ทําเกษตร) แตในป ค.ศ. 2013 สวนตางดังกลาวลดลงเหลือเพียง 7.11 ไร

(รอยละ 25.60 ของเนื้อที่ทําเกษตร)

ขอเท็จจริงในขางตนกอใหเกิดคําถามวาเกิดอะไรขึ้นในชวงสิบกวาปที่ผานมา เหตุใดในขณะที่

ขนาดเนื้อที่ทําการเกษตรโดยรวมลดลง แตสัดสวนการทําเกษตรบนที่ดินตนเองกลับเพิ่มขึ้น มีความเปนไป

ไดอยางนอย 3 กรณี กรณีแรกระดับราคาสินคาเกษตรที่สูงในชวงเวลาดังกลาวจูงใจใหเกษตรกรขยาย
พื้นที่ทําการเกษตร โดยเนนการเพาะปลูกบนที่ดินตนเองเพื่อใหไดสิทธิ์ในการรับความชวยเหลือจากรัฐ

สงผลใหการทําเกษตรบนที่ดินเชาและที่ดินเกษตรกรรมในภาพรวมลดลง กรณีที่สอง เปนไปไดวาแรง

กดดันจากความตองการใชที่ดินของสาขาอื่นๆ (เชน อุตสาหกรรม ที่อยูอาศัย ปาไม พาณิชยกรรม การ
ขนสงและบริการ เปนตน) สงผลใหที่ดินเพื่อทําการเกษตรในภาพรวมมีจํานวนลดลงเกษตรกรจําเปนตอง

ชดเชยที่ดินสวนที่ลดลงนี้โดยการนําที่ดินถือครองซึ่งแตเดิมอาจจะปลอยใหผูอื่นเชาหรือใหญาติใช

ประโยชนแบบฟรีๆ กลับมาใชทําการเกษตรดวยตนเอง และกรณีที่สาม ขนาดครัวเรือนที่เล็กลง อายุของ
หัวหนาครัวเรือนที่สูงขึ้น และปญหาการขาดแคลนแรงงานสงผลใหเกษตรกรจําเปนปรับกระบวนการผลิต

ใหสอดคลองกับขอจํากัดดังกลาว เกษตรกรลดการเชาที่ดินซึ่งอาจอยูกระจัดกระจายและไกลจากที่พัก

อาศัย และหันกลับมาทําเกษตรบนที่ดินตนเองมากขึ้น สงผลใหขนาดที่ดินเกษตรในภาพรวมลดลงแตการ
ทําเกษตรบนที่ดินตนเองมีการขยายตัว

ในภาพรวม เนื้อที่ทําการเกษตรของครัวเรือนมีแนวโนมลดลงทุกจังหวัดโดยการเปลี่ยนแปลงในแง
ของเนื้อที่ถือครองเปนเจาของและเนื้อที่ทําการเกษตรของครัวเรือนในแตละจังหวัดมีความแตกตางกัน

อยางชัดเจน (ตาราง 4.6) จังหวัดลพบุรีและฉะเชิงเทรามีขนาดพื้นที่ทําการเกษตรเฉลี่ยตอครัวเรือนสูง

เปนอันดับหนึ่งและสอง ตามลําดับ ระบบชลประทานที่ทั่วถึงของภาคกลางทําใหเกษตรกรสามารถปลูกพืช
ไดมากกวาหนึ่งรอบตอป ซึ่งคุมคากับการลงทุนนําเครื่องจักรมาใชในการผลิตและเก็บเกี่ยว ดังนั้นพื้นที่ทํา

การเกษตรของครัวเรือนในภูมิภาคนี้จึงมีขนาดใหญกวาเมื่อเทียบกับภาคอีสานซึ่งขาดแคลนระบบ

ชลประทาน

4-6