Page 71 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

4-18

(2) สาเหตุของปญหาในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ํา
เพื่อใหสามารถระบุสาเหตุหลักซึ่งเปนที่มาของปญหาในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ําจะ
วิเคราะหโดยใชปจจัยที่สําคัญในการบริหาร 5 ประการ คือ (1) การเมือง (2) เงื่อนไขทางสังคม (3)
งบประมาณ (4) สถาบัน และ (5) วิชาการ ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้
(2.1) การเมือง (Political)

จากการวิเคราะหโดยจัดทําเปน Matrix ใหเห็นชวงเวลาการบริหารประเทศของ
รัฐบาลคณะตางๆ ในบทที่ 16 พบวาตั้งแตเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ พ.ศ. 2475 จนถึงปจจุบันมีรัฐบาลเขา
มาบริหารประเทศ รวม 61 คณะ และหลังจากมีแผนพัฒนาการเศรษฐกิจแหงชาติฉบับที่ 1 ถึงปจจุบันมีรัฐบาล

เขามาบริหารประเทศจํานวน 33 คณะ คือคณะที่ 29 ถึงคณะที่ 61 เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงรัฐบาลนโยบายที่
กําหนดอาจจะคลายคลึงกัน แตการขับเคลื่อนจะแตกตางกันไปตามนโยบายของรัฐบาลหรือของพรรคการเมืองนั้นๆ
การเปลี่ยนแปลงรัฐบาลแตละครั้งทําใหขาดความตอเนื่องทั้งนโยบายและการปฏิบัติ เชน กรณีของการจัดทํา
กฎหมายน้ํา ที่เริ่มดําเนินการมาตั้งแต พ.ศ. 2536 ถึงปจจุบันเปนเวลา 23 ป มีการเสนอรางพระราชบัญญัติ

ทรัพยากรน้ําหลายครั้ง แตไมมีผลในทางปฏิบัติ หลายครั้งที่มีการพิจารณารางพระราชบัญญัติทรัพยากรน้ําใน
รัฐสภา แตมีการยุบสภาหรือครบกําหนดการบริหารประเทศของรัฐบาล ทําใหรางพระราชบัญญัติทรัพยากรน้ําตกไป
เมื่อรัฐบาลคณะใหมเขามาก็ไมมีการยืนยันใหดําเนินการตอ การขาดแรงผลักดันทางการเมือง (Political Will)
เพื่อใหมีกฎหมายแมบทเรื่องทรัพยากรน้ํา สงผลตอเนื่องตอโครงสรางการบริหารจัดการและงบประมาณ

เพราะการพัฒนาทรัพยากรน้ําตองใชเวลาในการดําเนินการที่ตอเนื่อง การเปลี่ยนรัฐบาลบอยครั้งทําใหการ
ขับเคลื่อนนโยบายเปนการแกไขปญหาเฉพาะหนา ถึงแมวานโยบายที่กําหนดไวในอดีตกับนโยบายในปจจุบัน
จะคลายคลึงกันมาก ดังที่ไดวิเคราะหเปรียบเทียบระหวางนโยบายน้ําแหงชาติ ซึ่งเปนมติคณะรัฐมนตรี วันที่ 31
ตุลาคม 2543 กับยุทธศาสตรการบริหารจัดการน้ํา (พ.ศ. 2558-2569) ตามมติคณะรัฐมนตรีวันที่ 7

พฤษภาคม 2558 แลวจะพบวามีสาระสําคัญที่มีความแตกตางกันนอยมาก แตชวงเวลาของการบริหาร
ประเทศของรัฐบาลที่ไดกําหนดนโยบายแตละครั้งมีเวลาบริหารสั้นมาก คือไมเกิน 2 ป ทําใหไมสามารถ
ขับเคลื่อนใหเปนไปตามนโยบายที่กําหนดขึ้นได จึงสรุปไดวาการเมืองเปนสาเหตุของปญหาหนึ่งในการบริหาร

จัดการทรัพยากรน้ํา

(2.2) เงื่อนไขทางสังคม (Social)
สาเหตุที่สําคัญประการตอมาคือ เงื่อนไขทางสังคมที่ปรากฎในลักษณะการตอตาน
โครงการพัฒนาแหลงน้ําขนาดใหญ ที่เริ่มมาตั้งแต พ.ศ. 2531 กรณีของเขื่อนน้ําโจน และตอเนื่องดวยเขื่อน

แกงกรุง เขื่อนแกงเสือเตน เขื่อนแมวงก การตอตานโครงการตางๆ ดังกลาวนี้ ไดมีเหตุผลในการตอตานหลาย
ประการ เชน (1) มีผลกระทบตอสิ่งแวดลอมโดยเฉพาะพื้นที่ปาไมที่อุดมสมบูรณในกรณีของเขื่อนน้ําโจน และแกง
เสือเตนที่ตองการสงวนปาไมสักทองเอาไว ผลกระทบตอที่อยูอาศัยของเสือโครงและคางคาวจมูกเล็กทองขาว
ในกรณีของเขื่อนแมวงก ผลกระทบที่จะเกิดการขยายตัวของดินเค็มในกรณีโครงการโขง-ชี-มูล เปนตน ที่มาของ

สาเหตุที่สําคัญอีกประการหนึ่งก็คือ การอพยพโยกยายราษฎรที่ไดรับผลกระทบไปตั้งถิ่นฐานใหม มีคุณภาพ
ชีวิตที่แยลงกวาเดิมเพราะที่ตั้งถิ่นฐานใหม ดินไมคอยจะเหมาะสมตอการเกษตร ขาดโครงสรางพื้นฐาน เชน
กรณีของนิคมสรางตนเองลําน้ํานานที่ตั้งติดอยูกับเขื่อนสิริกิติ์ แตขาดแคลนน้ําเพื่อการเกษตร จนตองมีการ

กอสรางอางเก็บน้ําหวยน้ํารีสงน้ํามาใหตามมติคณะรัฐมนตรีวันที่ 20 เมษายน 2554 เปนตน เหตุการณที่
ปรากฎเชิงประจักษเชนนี้ทําใหการตอตานโครงการพัฒนาแหลงน้ําขนาดใหญจึงเกิดขึ้นอยางตอเนื่อง สวนการ
ตอตานการเก็บคาน้ําชลประทานนั้น เกษตรกรเกรงวาจะเปนการเพิ่มภาระ และตนทุนในการผลิตรวมทั้งเงินที่