Page 74 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

4-21

4.2.1 เขื่อนและโครงการที่มีการคัดคานจนยังไมไดกอสรางในปจจุบัน
(1) เขื่อนที่มีการคัดคานจนไมสามารถกอสรางไดในปจจุบันคือเขื่อนน้ําโจน จังหวัด
กาญจนบุรี เขื่อนแกงกรุง จังหวัดสุราษฎรธานี เขื่อนแมวงก จังหวัดนครสวรรค เขื่อนแกงเสือเตน
จังหวัดแพร เขื่อนลําโดมใหญ จังหวัดอุบลราชธานี และเขื่อนทาแซะ จังหวัดชุมพร การคัดคานเกิดจากการ
ขาดการมีสวนรวมของประชาชนตั้งแตเริ่มโครงการ รวมทั้งปญหาที่จะมีผลกระทบระบบนิเวศ ทั้งในเขตปา

เขตรักษาพันธุสัตวปา และเขตอุทยานแหงชาติ
สวนโครงการที่ยังไมไดดําเนินการคือ โครงการโขง-ชี-มูล ในสวนการผันน้ําจากแมน้ําโขงที่
คณะรัฐมนตรีไดอนุมัติมาตั้งแต พ.ศ. 2532 และที่คณะกรรมการทรัพยากรน้ําแหงชาติ (กชน.) ไดมีมติในการ

ประชุมครั้งที่ 1/2559 เมื่อวันที่ 11 มกราคม 2559 ใหมีการเปรียบเทียบทางเลือกแนวผันน้ําโขงเขาสูภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งไดรับการคัดคานมาตั้งแต พ.ศ. 2551 จนถึงปจจุบัน และลาสุดเครือขายประชาชนลุมน้ํา
อีสานไดมีแถลงการณคัดคานเมื่อวันที่ 25 สิงหาคม 2559
(2) กรณีโครงการที่มีการกอสรางเสร็จแลวแตมีปญหาในการบริหาร คือเขื่อนปากมูล โดยมี

ปญหาในการเปด-ปดประตูน้ํา ที่มีการคัดคานมาตั้งแต พ.ศ. 2543 และลาสุดนายกรัฐมนตรีไดมีคําสั่งที่
131/2558 เมื่อวันที่ 3 มิถุนายน 2558 แตงตั้งคณะกรรมการอํานวยการเพื่อแกไขปญหาเขื่อนปากมูลขึ้นอีกครั้งหนึ่ง
การคัดคานโครงการพัฒนาแหลงน้ําของรัฐดังกลาวนี้ไดเริ่มเมื่อ พ.ศ. 2531 ในการคัดคาน
โครงการไฟฟาพลังน้ําแควใหญตอนบน เขื่อนน้ําโจน จ.กาญจนบุรี หลังจากนั้นก็มีการตอตานอีกหลาย

โครงการ เชน แกงกรุง แกงเสือเตน ปากมูล ลําโดมใหญ ทาแซะ เปนตน จนคณะรัฐมนตรีตองยุติดําเนินการ
บางโครงการ ถึงปจจุบัน (เดือนกันยายน 2559) ยังคงมีการตอตานการกอสรางเขื่อนแมวงกที่คณะรัฐมนตรีได
อนุมัติไวเมื่อวันที่ 10 เมษายน 2555 ซึ่งมีปญหาเรื่องการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดลอมและสุขภาพ (EHIA)
สาเหตุของการตอตานโครงการพัฒนาแหลงน้ําขนาดใหญของรัฐ นั้นอาจจะมาจากสาเหตุหลายประการซึ่งสรุป

ไดดังนี้
(1) แนวคิดในการนําทรัพยากรน้ํามาใชของหนวยงานรัฐและของชุมชนแตกตางกัน
โครงการพัฒนาแหลงน้ําของรัฐมีวัตถุประสงคหลักคือ การใชทรัพยากรน้ําเพื่อประโยชนทางเศรษฐกิจในการ

พัฒนาประเทศโดยรวม จึงมีการกําหนดนโยบายในการจัดหาน้ําใหเพียงพอกับความตองการของผูใชน้ํา หรือ
รองรับการขยายตัวทางเศรษฐกิจ (Supply management) มากกวาที่จะวางแผนบริหารจัดการตามความ
ตองการของผูใชน้ํา (Demand management) ที่สอดคลองกับขีดความสามารถในการรองรับของระบบนิเวศ
(Carrying capacity) สวนแนวคิดของชุมชนที่อยูในพื้นที่โครงการหรือใกลเคียงนั้น ตางก็ตองพึ่งพาความ
สมบูรณของระบบนิเวศในการดํารงชีวิตที่ตองอาศัยทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่นั้นทั้งเปนอาหารและยาจาก

สมุนไพร ซึ่งจะมีผลกระทบจากโครงการกอสรางจึงไดมีการคัดคาน
(2) คุณภาพชีวิต ถึงแมวารัฐจะชดเชยทรัพยสินและที่ดินที่ถูกน้ําทวม รวมทั้งจัดหาที่
อยูที่ทํากินใหใหม แตพื้นที่ที่จัดใหไปอยูใหมสวนใหญดินไมเหมาะสมสําหรับการเกษตร ขาดโครงสรางพื้นฐาน

ที่สําคัญในการดํารงชีวิต ซึ่งเปนตัวอยางใหประชาชนหรือชุมชนในพื้นที่ที่จะมีโครงการกอสรางขึ้นใหม เห็นวา
มีผลกระทบกับคุณภาพชีวิตของตนเอง เชน กรณีของนิคมสรางตนเอง ลําน้ํานานที่ตั้งติดอยูกับอางเก็บน้ํา
เขื่อนสิริกิติ์ แตขาดแคลนน้ําจนรัฐบาลตองไปสรางอางเก็บน้ําแหงใหมเพื่อสงน้ํามาให เปนตน จึงไดมีการ
คัดคานเกิดขึ้น