Page 33 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

3-2

ในสมัยรัชกาลที่ 7 (พ.ศ. 2468-2477) มีการเปลี่ยนชื่อกรมทดน้ํา เปนกรมชลประทาน เมื่อ พ.ศ. 2470 ไดมีการ
ขยายโครงการชลประทานออกไปในภาคตางๆ นโยบายน้ําในสมัยรัชกาลนี้เปนเพื่อการเกษตร อุปโภคบริโภค
และการคมนาคม

3.3 นโยบายน้ําไทยภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองประเทศ พ.ศ. 2475

ในชวงภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 ถึง พ.ศ. 2504 กอนมีแผนพัฒนาการ
เศรษฐกิจแหงชาติฉบับที่ 1 (พ.ศ. 2504-2509) นั้นมีรัฐบาลเขามาบริหารประเทศ รวม 28 คณะ คือคณะที่ 1
ถึงคณะที่ 28 มีนโยบายที่เนนเพื่อการเกษตรโดยเฉพาะการขยายโครงการชลประทานโดยมีการสรางเขื่อนทด

น้ําเจาพระยาและคณะรัฐมนตรีมีมติอนุมัติเมื่อวันที่ 28 กุมภาพันธ 2495 ไดมีการสรางการประปาที่จังหวัด
ลพบุรีและขยายไปยังจังหวัดอื่นๆ อีกหลายจังหวัด การเปลี่ยนแปลงของนโยบายน้ําในชวงนี้มีนอยมาก
มีเพียงแตเพิ่มเติมขอบเขตของการปฏิบัติงานมากขึ้น

3.4. นโยบายน้ําในชวงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 1-11 (พ.ศ. 2504-2559)
เมื่อเริ่มตนแผนพัฒนาการเศรษฐกิจฉบับที่ 1 จนถึงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 11

ในป พ.ศ. 2559 เปนเวลา 55 ป มีรัฐบาลเขามาบริหารประเทศรวม 33 คณะ จึงมีพลวัตนโยบายน้ําเกิดขึ้น
ตามนโยบายของรัฐบาลแตละคณะ โดยมีนโยบายน้ําที่กําหนดขึ้นจาก 3 แหลง คือ (1) จากแผนพัฒนา
เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (2) คําแถลงนโยบายของรัฐบาลตอรัฐสภา และ (3) มติคณะรัฐมนตรี ซึ่งจะ
นํามาวิเคราะหถึงความสอดคลอง ความตอเนื่องและความแตกตาง โดยจะวิเคราะหรวม 3 เรื่อง คือ (1) การ
วิเคราะหเปรียบเทียบนโยบายน้ําในภาพรวม (2) การวิเคราะหเปรียบเทียบนโยบายเฉพาะเรื่องที่

คณะรัฐมนตรีมีมติและดําเนินการ และ (3) กรณีตัวอยางของความไมตอเนื่องของนโยบายน้ําไทย ดังตอไปนี้

3.4.1 การวิเคราะหเปรียบเทียบนโยบายน้ําในภาพรวม
ในชวงแผนพัฒนาการเศรษฐกิจแหงชาติฉบับที่ 1 (พ.ศ. 2504-2509) อยูในชวงการบริหาร

ของรัฐบาล 2 คณะ คือ คณะที่ 29 ซึ่งมีจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต เปนนายกรัฐมนตรี และรัฐบาลคณะที่ 30 ซึ่ง
มีจอมพลถนอม กิตติขจร เปนนายกรัฐมนตรี
สถานภาพของทรัพยากรน้ําที่ระบุไวในแผนพัฒนาฯ ฉบับนี้ คือการใชน้ําและที่ดินในทองที่

ที่มีการชลประทานยังไดผลไมเต็มที่เพราะการกอสรางบางโครงการยังไมเสร็จสมบูรณ ดวยเหตุดังกลาวนี้ใน
แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 1 จึงไดเนนการกอสรางโครงการชลประทาน เพื่อเพิ่มปริมาณการผลิตดานการเกษตร
และเรงรัดการกอสรางเขื่อนภูมิพลใหแลวเสร็จ และมีนโยบายการเก็บคาน้ําชลประทานจากเกษตรกรเมื่อ
โครงการชลประทานไดผลบริบูรณ ในสวนนโยบายของรัฐบาลที่แถลงตอรัฐสภานั้นไดเนนการพัฒนาดานการ
ชลประทานเชนเดียวกัน ซึ่งคณะรัฐมนตรีไดมีนโยบายและดําเนินการโดยการจัดหาโครงสรางพื้นฐานดาน

แหลงน้ําโดยการกอสรางแหลงน้ําขนาดใหญและขนาดกลาง จัดหาน้ําอุปโภคบริโภค ทั้งในชนบทและพระ
นครและธนบุรี มีการกูเงินจากธนาคารโลกเพื่อพัฒนาการเกษตรและการชลประทานในพื้นที่ภาคกลาง
รวมทั้งมีการเสนอใหเก็บคาน้ําชลประทานมีการกอสรางเขื่อนขนาดใหญ (ความจุ 100 ลาน ลบ.ม ขึ้นไป)

ดังนี้ (1) เขื่อนภูมิพล (2) เขื่อนสิริกิติ์ (3) เขื่อนบางพระ (4) เขื่อนลําปาว (5) เขื่อนอุบลรัตน (6) เขื่อนน้ําพุง
(7) อางเก็บน้ําลําตะคอง (8) เขื่อนกิ่วลม (9) อางเก็บน้ํากระเสียว (10) อางเก็บน้ําลําพระเพลิง มีการกูเงิน
จากธนาคารโลกสําหรับโครงการแกงกระจาน และมีการเปดเขื่อนภูมิพลในป 2507 จึงสรุปไดวา “มีความ
สอดคลองและเชื่อมโยงระหวางนโยบายทั้ง 3 แหลง โดยเฉพาะการกอสรางอางเก็บน้ําขนาดใหญ เพื่อการ

ชลประทาน ยกเวนการเก็บคาน้ําชลประทานที่ยังมิไดดําเนินการ”