Page 57 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

51
ราก

การเจริญขั้นที่สองของราก (secondary growth of root)

รากของพืชใบเลี้ยงคู่และพืชจิมโนสเปอร์ม (gymnosperm) มีการเจริญขั้นที่สอง ท าให้ราก
ขยายขนาดใหญ่ขึ้นและมีชีวิตอยู่ได้เป็นเวลานาน การเจริญขั้นที่สองเกิดขึ้นโดยเนื้อเยื่อ vascular

cambium และ cork cambium มีการแบ่งเซลล์เพื่อเพิ่มจ านวนเซลล์และเปลี่ยนแปลงสภาพเป็นเนื้อเยื่อ
ถาวร

ส่วนรากพืชชั้นสูงพวกพืชใบเลี้ยงเดี่ยว มักไม่มีเนื้อเยื่อแคมเบียม การขยายขนาดของรากเกิด
จากการขยายตัวของเนื้อเยื่อขั้นแรก ยกเว้นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวบางชนิด ที่ขนาดของรากขยายใหญ่ขึ้น

เนื่องจากมีเนื้อเยื่อพวก cambium-like ซึ่งอยู่ในชั้นของ cortex หรือ ground meristem เกิดการแบ่งตัว

เป็นเซลล์กลุ่มใหม่ และเจริญเปลี่ยนรูปไปเป็นเซลล์ต่างๆ ท าให้รากมีขนาดใหญ่ขึ้น พบในรากของ
มะพร้าว และปาล์ม

ส าหรับการเจริญขั้นที่สองเกิดขึ้นโดยเนื้อเยื่อ vascular cambium ที่อยู่ระหว่างเนื้อเยื่อ primary
phloem และ primary xylem มีการแบ่งเซลล์เพิ่มจ านวนเซลล์และขยายออกไปตามความยาวจนเกิด

รอบ และเปลี่ยนแปลงให้เนื้อเยื่อ secondary xylem และ secondary phloem โดยเกิด secondary
xylem ที่มากกว่าเข้าไปด้านใน และ secondary phloem ออกมาด้านนอก เมื่อเกิดมากขึ้นเนื้อเยื่อส่วน

ของ primary phloem, secondary phloem และ แคมเบียม จะถูกดันออกไปด้านนอก จนในที่สุดเกิด

เป็นวงล้อมรอบ secondary xylem รากที่มีการเจริญขั้นที่สองมีลักษณะคล้ายล าต้น แต่จะต่างกับการ
เจริญขั้นที่สองของล าต้นตรงที่ใจกลางของรากมีเนื้อเยื่อ primary xylem ในขณะที่ล าต้นจะเป็น pith

(ภาพที่ 3.12) นอกจากนี้แล้ว บริเวณเนื้อเยื่อ pericycle อาจมีเนื้อเยื่อแคมเบียม ที่สามารถแบ่งเซลล์
และมีการเจริญขั้นที่สองได้เช่นกัน

ในขณะที่เกิดการแบ่งเซลล์ของเนื้อเยื่อแคมเบียมนั้น เนื้อเยื่อ cork cambium (phellogen) ที่
เกิดจากเนื้อเยื่อในชั้นของ pericycle จะมีการแบ่งเซลล์และให้เนื้อเยื่อ cork (phellem) และ corky

parenchyma (phelloderm) โดยเนื้อเยื่อ cork จะอยู่ด้านนอก ท าหน้าที่ป้องกันอันตรายให้กับเนื้อเยื่อ

ด้านในแทนเนื้อเยื่อ อิพิเดอร์มีส เนื้อเยื่อทั้งสามเรียกรวมกันว่า periderm เมื่อเกิดขึ้นก็สามารถคงทนอยู่
เป็นเวลานาน โดย endodermis และ cortex จะหลุดหายไป ท าให้ส่วนนอกสุดของรากมี cork สีน้ าตาล

เกิดขึ้น ในรากพืชบางชนิด อาจมี lenticels เหมือนที่พบในล าต้น (ภาพที่ 3.12)

รศ. ดร. ลิลลี่ กาวีต๊ะ