Page 113 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ดอก
6 (Flower)

ดอก (flower) คือส่วนของยอดหรือล าต้น ที่เปลี่ยนแปลงไปเพื่อท าหน้าที่สืบพันธุ์ โครงสร้าง

ของดอกมีทั้งส่วนที่ไม่จ าเป็นต่อการสืบพันธุ์ ได้แก่ กลีบเลี้ยง (sepal) และกลีบดอก (petal) และ
โครงสร้างที่จ าเป็นต่อการสืบพันธุ์ ได้แก่ เกสรเพศผู้ (stamen) และ เกสรเพศเมีย (carpel และ pistil)

โครงสร้างเหล่านี้จะเรียงตัวรอบแกนประกอบกันเป็นดอก นอกจากนี้ยังมีส่วนประกอบอื่นได้แก่
ฐานรองดอก (receptacle) ซึ่งเป็นส่วนที่ท าหน้าที่รองรับส่วนต่างๆ ของดอก โดยมีก้านดอกเรียกว่า

peduncle และในกรณีดอกเกิดเป็นช่อมีก้านดอกย่อยเรียกว่า pedicel ท าหน้าที่เป็นส่วนเชื่อมต่อ
ระหว่างฐานรองดอกและกิ่งของล าต้น โครงสร้างของก้านดอกและก้านดอกย่อยจะมีลักษณะเหมือนกับ

ล าต้น พืชบางชนิดอาจไม่มีก้านดอก เรียกดอกชนิดนี้ว่า sessile flower ดอกที่พบทั่วไปมีทั้งที่เป็น ดอก

เดี่ยว (solitary flower) และช่อดอก (inflorescence) ซึ่งอาจเกิดบริเวณปลายกิ่งหรือต้น หรือจากซอก
ใบ (leaf axils)

ส่วนประกอบที่ส าคัญของดอก

ประกอบด้วย 4 ส่วน (ภาพที่ 6.1) คือ

1. กลีบเลี้ยง (sepal) เป็นส่วนที่อยู่ด้านนอกสุดของดอก ท าหน้าที่ห่อหุ้มและป้องกันอันตราย

ให้กับดอกที่ก าลังเติบโตและพัฒนา กลีบเลี้ยงเป็นส่วนที่พัฒนาและเปลี่ยนแปลงมาจากใบ ดังนั้น

โครงสร้างต่างๆ ภายในจึงมีลักษณะเหมือนกับโครงสร้างใบ ส่วนใหญ่มีสีเขียว บางชนิดอาจมีสีอื่นๆ เพื่อ
ล่อแมลงมาช่วยผสมเกสร เรียกว่า petaloid กลีบเลี้ยงของดอกจะเรียงกันเป็นวงรอบดอก เรียกว่า วง

กลีบเลี้ยง (calyx) ซึ่งอาจแยกกัน หรือเชื่อมติดกัน (เรียกว่า calyx tube) พืชบางชนิดใต้กลีบเลี้ยงอาจมี

กลีบสีเขียวเล็กๆ เรียกว่า ริ้วประดับ (epicalyx) เช่น พู่ระหง และชบา

โครงสร้างภายในของกลีบเลี้ยงมีลักษณะเช่นเดียวกับใบ ประกอบด้วย epidermis 2 ด้าน ชั้น

mesophyll อาจมีผลึกสะสมอยู่ภายในหรือมีเซลล์ idioblast บนชั้น epidermis ของกลีบเลี้ยงมีสารพวก
คิวทินเคลือบ และอาจพบปากใบและขน (trichomes) เช่นเดียวกับใบแท้

รศ. ดร. ลิลลี่ กาวีต๊ะ