Page 94 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

4

รูปแบบและลักษณะพลวัตความยากจน

หากอธิบายในรูปของเมตริกซ์การเปลี่ยนขนาดการถือครองที่ดิน (mobility of landholding)
ในช่วงยี่สิบปีที่ผ่านมาของครัวเรือนชนบทในประเทศไทย ระหว่างปี 2531 และ 2552 ในตาราง 4.9
ก็แสดงทิศทางเช่นเดียวกัน โดยพบว่าครัวเรือนที่มีที่ดินขนาดใหญ่หันไปถือครองที่ดินขนาดเล็ก
มากขึ้น ประมาณร้อยละ 45.7 ของครัวเรือนที่มีที่ดินขนาด 30 ไร่ เปลี่ยนไปถือครองที่ดินขนาด
ต่ำกว่า 5 ไร่ ในขณะที่มีเพียงร้อยละ 17 ยังคงครองที่ดินเท่าเดิม ในทางตรงข้าม ร้อยละ 53.8
ของครัวเรือนที่ถือครองที่ดินขนาดเล็ก ยังคงถือครองที่ดินขนาดเล็ก มีเพียงร้อยละ 5 ที่ถือครอง
ที่ดินที่มีขนาดใหญ่ 30 ไร่ขึ้นไป

ตารางที่ 4.9 การเปลี่ยนขนาดการถือครองที่ดิน (mobility of landholding) (%)

2552 น้อยกว่า 30 ไร่

2531 5 ไร่ 5-10 ไร่ 10-15 ไร่ 15-20 ไร่ 20-30 ไร่ ขึ้นไป

น้อยกว่า 5 ไร่ 53.8 20.5 7.7 5.1 7.7 5.1
5-10 40.0 26.7 13.3 6.7 2.2 11.1
10-15 24.2 30.3 6.1 9.1 9.1 21.2
15-20 35.7 17.9 14.3 3.6 14.3 14.3
20-30 28.0 24.0 4.0 16.0 12.0 16.0
30 ขึ้นไป 45.7 7.1 14.3 2.9 12.9 17.1

ที่มา: ข้อมูลจากการสำรวจ

(3) ลักษณะการถือครองที่ดิน

ในระยะยี่สิบปีที่ผ่านมา ครัวเรือนมีรูปแบบการถือครองที่ดินเปลี่ยนไป กล่าวคือครัวเรือน
ที่ทำการเกษตรบนที่ดินของตัวเองมีสัดส่วนลดลง ในขณะที่ครัวเรือนที่ทำการเกษตรโดยการเช่า
ที่ดินมีสัดส่วนมากขึ้น แม้ครัวเรือนที่มีที่นาเป็นของตัวเองจะมีสัดส่วนสูงสุดคือร้อยละ 80 ลดลง
จากร้อยละ 90 ในปี 2531 ส่วนครัวเรือนที่เช่าที่ดินผู้อื่นเพื่อทำการเกษตร (rented in) มีสัดส่วน
เพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 10.8 ในขณะที่สัดส่วนของครัวเรือนที่ให้ผู้อื่นเช่าที่ดินของตัวเอง (rented out)
อยู่ที่ร้อยละ 4.6 (ตารางที่ 4.10) ส่วนหนึ่งเป็นผลจากการที่สมาชิกครัวเรือนที่อยู่ในกำลังแรงงาน
ทำงานนอกภาคเกษตรมากขึ้นโดยเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขณะที่อีกส่วนย้ายเข้าไป
ทำงานในเมือง ส่งผลให้ครัวเรือนขาดแคลนกำลังแรงงานที่จะทำงานในภาคเกษตร ทำให้จำเป็น
ต้องให้ผู้อื่นเช่าที่ดิน หรือขายที่ดินไป โดยพบว่าครัวเรือนที่ไม่มีที่ดินเป็นของตัวเองเนื่องจาก
สมาชิกในครัวเรือนหันไปประกอบอาชีพนอกภาคเกษตรทั้งหมด มีสัดส่วนสูงขึ้นเป็นร้อยละ 4.6

93