Page 50 -

ิ
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ิ
ื
์
ิ
ิ

2 กลไกการควบคุมทางชีวภาพของยีสตปฏิปกษ

และการใชยีสตปฏิปกษในเชิงพาณิชย

สาวิตรี ลิ่มทอง

ความเขาใจกลไลการควบคุมทางชีวภาพเปนสิ่งจำเปนที่จะทำใหประสพความสำเร็จใน บทที่ 2
การพัฒนาและการใชจุลินทรียเปนตัวควบคุมทางชีวภาพ นอกจากนั้นยังชวยทำใหรูถึงความเสี่ยง

และอันตรายของตัวควบคุมทางชีวภาพที่อาจเกิดแกมนุษยและสิ่งแวดลอมและความเสี่ยงที่จะเกิด
ความตานทานตอตัวควบคุมทางชีวภาพรวมทั้งชวยในการคัดเลือกจุลินทรียปฏิปกษชนิดใหม กลไก

การเปนปฏิปกษของสิ่งมีชีวิตแบงเปน 2 แบบ ไดแก การเปนปฏิปกษโดยตรง (direct antagonism)

ุ
และการเปนปฏิปกษทางออม (indirect antagonism) การเปนปฏิปกษโดยตรงเปนผลจากตัวควบคม
ทางชีวภาพหรือสารทุติยภูมิของตัวควบคุมทางชีวภาพสัมผัสและทำลายเชื้อกอโรคโดยตรงหรือโดย

การเปลี่ยนแปลงภาวะสำหรับเชื้อกอโรคหรือทั้ง 2 อยาง การเปนปฏิปกษโดยตรงอาจเกิดจากการใช 

ประโยชนของสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งเปนอาหารโดยสิ่งมีชีวิตอื่น หรือทำลายองคประกอบเซลลของ

เชื้อกอโรคเปนผลใหเกิดการยับยั้งการเจริญหรือฆาเชื้อกอโรค เชน การที่ยีสตสามารถแทงผาน

เสนใยรากอโรค การผลิตสารตาง ๆ ที่มีฤทธิ์ยับยั้งหรือทำลายโครงสรางหรือฆาเชื้อกอโรคเปาหมาย

เชน การผลิตสารปฏิชีวนะ เอนไซมตาง ๆ ตลอดจนสารระเหย การสงสัญญาณโมเลกุลรบกวน

การสื่อสารระหวางเซลลของเชื้อกอโรค สวนกลไกการเปนปฏิปกษโดยทางออม เปนผลจากกิจกรรม

ที่ไมเกี่ยวของกับการที่ตัวควบคุมทางชีวภาพไปยับยั้งหรือกำจัดเชื้อกอโรค แตเกิดจากการที่

ตัวควบคุมทางชีวภาพกระตุนการเติบโตและปองกันตัวเองของพืช เชน การตรึงธาตุอาหารใหพืช

การยอยสลายธาตุอาหารเพื่อใหพืชนำไปใชได การชักนำพืชใหมีความตานทานโรค มีผลทำใหพืชมี

ความแข็งแรงทนทานและตานทานโรค จากรายงานการศึกษาวิจัยจำนวนมากแสดงวาจุลินทรีย

ปฏิปกษ (antagonistic microorganism, microbial antagonist) ชนิดหนึ่งมีกลไกการเปนปฏิปกษได

หลายกลไก และการแสดงออกของกลไกตาง ๆ จะขึ้นอยูกับสิ่งกระตุนที่จุลินทรียปฏิปกษนั้นไดรับ

(Freimoser et al. 2019; Köhl et al. 2019; Pal and Gardener 2006; Wisniewski and Droby 2012)

สำหรับยีสตที่ใชในการควบคุมทางชีวภาพจากการศึกษาจนถึงปจจุบันพบวามีหลายกลไก

ที่เกี่ยวกับการเปนปฏิปกษ เชน การสรางและปลดปลอยเอนไซม การสรางสารอินทรียระเหยงาย

การสรางสารพิษ การแขงขันเพื่อสารอาหารและพื้นที่ การเปนปรสิต (mycoparasitism)

การประยุกตใชยีสตเพื่อการเกษตรและอุตสาหกรรมยุคใหม 41