Page 21 -
P. 21
ื
ิ
ิ
ิ
ิ
์
โครงการหนังสออเล็กทรอนกสด้านการเกษตร เฉลมพระเกียรตพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
รับจำนำข้าวช่วยยกระดับรายได้และลดหนี้สินให้กับเกษตรกร แต่เมื่อเปรียบเทียบกับงบประมาณที่มีการใช้จ่าย
ผ่านโครงการนั้น ทำให้โครงการรับจำนำข้าวในช่วงเวลานั้นไม่มีความคุ้มค่าเชิงเศรษฐศาสตร์ นอกจากโครงการรับ
จำนำข้าวแล้ว วิษณุ อรรถวานิช (2562) ได้ทำการประเมินผลลัพธ์และผลกระทบของโครงการสานพลังประชารัฐ
เพื่อสนับสนุนการปลูกข้าวโพดหลังนาของเกษตรกรผู้ที่เข้าร่วมและไม่ได้เข้าร่วมโครงการฯ ในฤดูแล้งปี 2562 ด้วย
“วิธีการแมทชิ่งโดยใช้คะแนนความโน้มเอียง” เพื่อประเมินผลเชิงเศรษฐกิจ และประยุกต์ใช้แนวคิด Subjective
Well-Being เพื่อประเมินผลกระทบเชิงสังคมและสิ่งแวดล้อม โดยใช้แบบสอบถามในการรวบรวมข้อมูลครัวเรือน
เกษตร จำนวน 1,180 ครัวเรือน ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ 37 จังหวัด ผลการศึกษา พบว่า ก่อให้เกิดผลประโยชน์เชิง
เศรษฐกิจ 3,854.83 ล้านบาท และช่วยทำให้มลพิษทางอากาศลดลงจากการเผาเพื่อจัดการแปลงที่ลดลง โดย
โครงการฯ สามารถก่อให้เกิดมูลค่าผลประโยชน์เชิงบวกด้านสังคมและสิ่งแวดล้อมคิดเป็นมูลค่า 2,008,566,658
บาท
แม้ว่างานวิจัยในอดีตข้างต้นซึ่งมีค่อนข้างจำกัดได้ประเมินถึงผลกระทบในมิติต่างๆ ต่อเกษตรกรและ
สังคมไทยจากโครงการสาธารณะในภาคเกษตรจะได้พยายามแก้ปัญหาความโอนเอนในการคัดเลือกตามหลักการ
ประเมินผลนโยบาย แต่งานวิจัยทั้งหมดเน้นประเมินผลกระทบเฉพาะโครงการใดโครงการหนึ่งเท่านั้น ไม่ได้นำ
โครงการสาธารณะอื่นๆ ในภาคเกษตรที่เกษตรกรเข้าร่วมโครงการมาพิจารณาพร้อมกัน จากการวิเคราะห์ข้อมูล
การมีส่วนร่วมเชิงนโยบายที่จัดทำโดยกรมส่งเสริมการเกษตรในปี 2561 Attavanich et al. (2019) พบว่า
เกษตรกรในแต่ละครัวเรือนส่วนใหญ่เข้าร่วมโครงการสาธารณะมากกว่า 1 โครงการ เช่น เกษตรกรผู้ปลูกข้าวที่เข้า
ร่วมโครงการชดเชยค่าเก็บเกี่ยว ส่วนหนึ่งจะเข้าร่วมโครงการเยียวยาภัยพิบัติ โครงการประกันภัยข้าวนาปี และ
นโยบายแปลงใหญ่ เป็นต้น ดังนั้น ผลกระทบที่ประเมินได้จากโครงการใดโครงการหนึ่ง อาจไม่ใช่ผลกระทบที่
แท้จริงจากการดำเนินโครงการนั้นเพียงอย่างเดียว เพื่อให้ทราบผลกระทบของโครงการใดโครงการหนึ่งอย่าง
แท้จริง จำเป็นจะต้องนำโครงการหรือนโยบายสาธารณะอื่นมาวิเคราะห์ร่วมด้วย ควบคู่กับการแก้ปัญหาความเอน
เอียงในการคัดเลือก เพื่อให้มั่นใจได้ว่าผลกระทบนั้นๆ มาจากโครงการที่พิจารณาอย่างแท้จริง โดยไม่ได้มาจาก
ปัจจัยอื่น หรือโครงการหรือนโยบายสาธารณะอื่นๆ
งานวิจัยชิ้นนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินผลกระทบของนโยบายสาธารณะในภาคเกษตรต่อรายได้
เกษตรทางตรง ต้นทุนการผลิต รายได้สุทธิเกษตรทางตรง และภาระหนี้สินของครัวเรือนเกษตรไทยที่เข้าร่วม
โครงการ โดยงานศึกษาในครั้งนี้ได้ประยุกต์ใช้วิธีการในการประเมินผลกระทบของโครงการหรือนโยบายสาธารณะ
หนึ่งๆ โดยคำนึงถึงโครงการหรือนโยบายสาธารณะอื่นๆ ที่เกษตรกรเข้าร่วมในเวลาเดียวกัน และใช้วิธีการประมาณ
ค่าที่สามารถบรรเทาปัญหาความเอนเอียงในการคัดเลือกเพื่อให้สามารถทราบผลกระทบของโครงการหรือนโยบาย
สาธารณะต่างๆ ที่ใช้ในภาคเกษตรต่อความเป็นอยู่ทางเศรษฐกิจของเกษตรกรไทยอย่างแท้จริง ผลการศึกษาจาก
งานวิจัยชิ้นนี้จะให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ต่อเกษตรกร หน่วยงานภาครัฐ สื่อมวลชน ภาคเอกชน และประชาชน
ทั่วไป โดยเกษตรกรสามารถนำไปเป็นข้อมูลในการศึกษาผลประโยชน์ที่ได้รับและใช้ในการตัดสินใจในการเข้าร่วม
นโยบายสาธารณะในอนาคต หน่วยงานภาครัฐสามารถนำไปใช้ในการปรับปรุงนโยบายเกษตรของประเทศให้ดี
3
