Page 90 -

โครงการรวบรวมและจัดทําวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

88 Thai J. For. 31 (1) : 87-104 (2012)

บทคัดยอ

มอญเปนกลุมคนดั้งเดิมในภูมิภาคเอเซียอาคเนย มีการตั้งถิ่นฐานในสภาพแวดลอมแบบพื้นที่ชุมนํ้า ลักษณะ
เปนที่ราบลุม นํ้าทวมขังในฤดูนํ้าหลากและบริเวณปากแมนํ้าที่มีระบบนิเวศแบบนํ้ากรอย ชาวมอญจึงมีความสามารถ
ในดานเกษตรกรรมและการชลประทาน จนสงผลใหเกิดเปนถิ่นฐานที่มีความมั่นคงและสามารถพัฒนาขึ้นเปน
อาณาจักรได การปรับตัวของชาวมอญที่ผานมานับพันป เปนการจัดความสัมพันธของชีวิตใหเขากับถิ่นที่อยูอาศัย

แบบพื้นที่ชุมนํ้าที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง โดยเฉพาะที่ยังปรากฏอยูในบริเวณลุมแมนํ้าอิระวดีในปจจุบัน
สําหรับชุมชนมอญในประเทศไทย สวนใหญมีการตั้งถิ่นฐานอยูตามริมนํ้า โดยพบหลักฐานที่เกาแกที่สุดอยูในบริเวณ
ลุมนํ้าเจาพระยา มอญปากลัด อาศัยอยูบริเวณปากนํ้าเจาพระยา อําเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ จากการ
สํารวจความหลากหลายของพันธุไมตามบานเรือน พบวามีจํานวน 166 ชนิด (species) ใน 70 วงศ (family) จําแนก
ตามลักษณะการใชประโยชน ไดแก การตอบสนองในชีวิตประจําวันของแตละบุคคล ความสัมพันธตอสภาพแวดลอม
และผูคนในชุมชน และความสัมพันธดานความเชื่อและสิ่งที่อยูเหนือธรรมชาติ โดยนํามาใชเปนสัญลักษณในการสื่อ

ความหมายเพื่อผูกสัมพันธผูคนในพื้นที่เขาไวดวยกัน ควบคูกับสถานการณ ณ ปจจุบัน ที่โลกกําลังประสบกับปญหา
ทางธรรมชาติและสังคม ที่เปลี่ยนแปลงอยางรุนแรงและรวดเร็วมากขึ้น การมองยอนกลับไปเรียนรูอดีต เรียนรูความ
สัมพันธของชีวิตกับถิ่นที่อยูอาศัย อาจจะเปนแนวทางที่เปนคําตอบในสิ่งที่กําลังจะเกิดขึ้นในอนาคตอันใกลนี้

คําสําคัญ: การปรับตัว มอญ พื้นที่ชุมนํ้า พันธุไม พระประแดง

คํานํา ถึงความสัมพันธระหวางสิ่งมีชีวิตกับบทบาทหนาที่

ในสังคมชีวิตนั้น (จิรากรณ, 2537) ที่เกิดขึ้นในแตละ
ประเทศไทยเปนพื้นที่ที่มีความหลากหลาย ถิ่นที่อยูอาศัย ในลักษณะของการปรับตัวของสิ่งมีชีวิต

ทางชีวภาพที่สําคัญแหงหนึ่งของโลก เนื่องจากมี ใหเขากับสภาพแวดลอมและการจัดสรรทรัพยากร ซึ่ง
สภาพพื้นที่ที่แตกตางกันตั้งแตระดับที่สูงบนภูเขา จะทําใหเกิดความเขาใจและการเรียนรูถึงระบบความ
ที่ราบสูง ที่ราบลุม ปากแมนํ้า ชายฝง จนถึงทะเล รวม สัมพันธที่ยังปรากฏรองรอยอยู และเปนสวนสําคัญ
ทั้งประเทศไทยยังเปนพื้นที่ที่ตั้งอยูในแผนดินใหญมา อยางยิ่งตอการรักษาสมดุลของธรรมชาติและทรัพยากร
อยางยาวนาน จึงทําใหสิ่งมีชีวิตตางๆ สามารถอพยพ อยางยั่งยืน

เคลื่อนยายไดอยางเสรี ไมมีพรมแดนทางธรรมชาติกั้น ปจจัยสําคัญที่สงผลตอการเปลี่ยนแปลงของ
ขวางการแลกเปลี่ยนกระบวนการทางชีวภาพ และสิ่ง สมดุลธรรมชาติมากที่สุด คือ มนุษย โดยเฉพาะความ
มีชีวิตที่อาศัยอยูในแตละพื้นที่ตางก็มีบทบาทความ สัมพันธระหวางมนุษยที่มีการตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ราบ
สัมพันธตอสภาพแวดลอมแตกตางกันไป นอกจาก ลุมนํ้า ซึ่งมักพบวาอารยธรรม 5 แหงแรกของโลกลวน
นั้นแลวระบบความสัมพันธที่เกิดขึ้นในพื้นที่หนึ่งยัง มีพัฒนาการขึ้นในพื้นที่ราบลุมแมนํ้าตางๆ เชน บริเวณ
อาจสงผลตอเนื่องเชื่อมโยงไปยังพื้นที่แหงอื่นที่อยู ที่ราบลุมแมนํ้าไทกรีส-ยูเฟรตีส ลุมแมนํ้าไนล ลุมแมนํ้า

หางไกลออกไป ดังนั้นการศึกษาทางดานความหลาก สินธุ ลุมแมนํ้าฮวงโห และในอเมริกากลาง (บงกชรัตน,
หลายทางชีวภาพที่สําคัญประการหนึ่ง คือ การศึกษา 2541) ซึ่งเปนพื้นที่ที่เหมาะสมตอการตั้งถิ่นฐานถาวร
การเพาะปลูก การขยายตัวของประชากร การคมนาคม