Page 43 -

โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

32 วารสารมนุษยศาสตร

3. [กิเลส คือ ศัตรู] ถอยคําอุปลักษณที่สะทอนมโนทัศนดังกลาว เชน ฆา
กิเลส ระงับกิเลส กําจัดกิเลส ขจัดกิเลส ตอสูกับกิเลส เอาชนะกิเลส เปนตน

ตัวอยาง
- ทําอยางไรจะเอาชนะศัตรูภายในคือ กิเลสทั้งหลายได

มโนอุปลักษณนี้สะทอนใหเห็นวา กิเลสเปนอริหรือศัตรูที่มนุษยจะตอง

กําจัดออกไปจากจิตใจ เชนเดียวกับที่ พุทธทาสภิกขุ (2550: 159) กลาววา “กิเลส
นั้นคือศัตรูของมนุษย มนุษยไมเปนมนุษยที่ถูกตองก็เพราะมีกิเลส กิเลสเปนศัตรู
หรือมารรายอยูในภายใน เปนเหตุใหมีการกระทําผิดออกมาถึงภายนอก” ทั้งนี้
สามารถแสดงกระบวนการถายโยงความหมายไดดังนี้

วงความหมายตนทาง วงความหมายปลายทาง
[ศัตรู] [กิเลส]
ฝายตรงขาม/ศัตรู กิเลส
การโจมตีฝายตรงขาม การจัดการกิเลส
อาวุธที่ใชในการตอสู ธรรมะ
ผลที่จะไดรับจากการตอสู ความสามารถระงับและจัดการ

กิเลส

4. [กิเลส คือ สิ่งสกปรก] ถอยคําอุปลักษณที่สะทอนมโนทัศนดังกลาว เชน
คราบกิเลส กิเลสอันขุนมัว เปรอะเลอะดวยกิเลส ชําระกิเลส ลางกิเลส เปนตน

ตัวอยาง
- จิตใจที่ชําระลางกิเลสออกไปแลว คงจะผองแผวเหมือนฟาคืนวันเพ็ญวิสาขะนี่แหละ

มโนอุปลักษณนี้สะทอนใหเห็นวา กิเลสเปนสิ่งสกปรกที่มนุษยจะตอง
ชําระลางหรือกําจัดใหหมดสิ้นเพื่อใหมนุษยมีจิตใจที่บริสุทธิ์ผองใส เชนเดียวกับที่
พุทธทาสภิกขุ (2550: 160) ไดกลาวไววา “กิเลสเปนสิ่งสกปรกที่อยูภายในจิตที่
หลอกลวงใหคนเห็นวาเปนสุข คนจึงพอใจที่จะมีกิเลสโดยไมรูสึกตัว” ทั้งนี้สามารถ

แสดงกระบวนการถายโยงความหมายไดดังนี้