Page 41 -

โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

30 วารสารมนุษยศาสตร

1.1 [กิเลส คือ มนุษยหรือสัตว] ถอยคําอุปลักษณที่สะทอนมโนทัศน
ดังกลาว เชน กิเลสชุกชุม รูจักกิเลส กิเลสเพนพาน กิเลสนั่งหนาสลอน กิเลสไมมี
ปญญาคิดหาทางตะเกียกตะกาย ขัดเกลากิเลส กิเลสที่เปนอมตะ เปนตน ทั้งนี้

ผูวิจัยสังเกตวา ความหมายของการเปรียบเทียบดังกลาวมีนัยในเรื่องของการทํา
ความเขาใจหรือการตระหนักรูถึงกิเลส และการจัดการกับกิเลส

ตัวอยาง
- สนามพระเครื่องอยางเรานี่กิเลสชุกชุมกวาที่อื่น ในพิธีปลุกเสกยิ่งแลว กิเลสโมหะ
นั่งหนาสลอน

มโนอุปลักษณนี้สะทอนใหเห็นวา กิเลสเปนสิ่งมีชีวิตที่มนุษยสามารถ
มองเห็นไดและรับรูได ทั้งนี้สามารถแสดงกระบวนการถายโยงความหมายไดดังนี้

วงความหมายตนทาง วงความหมายปลายทาง
[มนุษยหรือสัตว] [กิเลส]
มนุษย หรือ สัตว กิเลส
อากัปกิริยาของมนุษย หรือ สัตว การตระหนักรูถึงกิเลสของมนุษย
การอบรมหรือขัดเกลา การจัดการกิเลส

1.2 [กิเลส คือ เจานาย] ถอยคําอุปลักษณที่สะทอนมโนทัศนดังกลาว
เชน ทาสของกิเลส อํานาจของกิเลส กิเลสครอบงํา เปนตน

ตัวอยาง
- เขาไมตองการใหความอยากเหลานั้นมามีอิทธิพลครอบงําจิตใจ เขาไมตองการ
เปนทาสของกิเลส

มโนอุปลักษณนี้สะทอนใหเห็นวา กิเลสเปนเสมือนเจานายที่คอยควบคุม
ครอบงําหรือบงการชีวิตของมนุษย หากมนุษยลุมหลงไปกับกิเลสหรือถูกกิเลส
ครอบงํา มนุษยก็จะตกเปนทาสและยอมกระทําตามกิเลสเหลานั้น ทั้งนี้สามารถ
แสดงกระบวนการถายโยงความหมายไดดังนี้