Page 97 -

โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

86

ส าหรับวางเส้นส ารวจและเก็บข้อมูลประกอบด้วย แผนที่ภูมิประเทศ มาตราส่วน 1: 50,000 ของกรมแผนที่
ทหารระวางที่เกี่ยวข้อง เครื่องก าหนดต าแหน่งตามพื้นที่โลก เข็มทิศ ตลับเมตร เชือกวัดระยะ ขนาด 50 เมตร
แบบฟอร์มการเก็บข้อมูล และสมุดบันทึก และคอมพิวเตอร์พร้อมโปรแกรมส าเร็จรูปส าหรับการวิเคราะห์ข้อมูล

วิธีการ

1. เลือกพื้นที่ศึกษาภายในเขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาแผงม้า จังหวัดนครราชสีมา ให้เป็นตัวแทนของพื้นที่ทั้งหมด
ความสามารถในการเข้าถึง (ภาพที่ 1) วางเส้นทางการส ารวจโดยให้กระจายครอบคลุมในพื้นที่ที่มีการส ารวจเบื้องต้น
แต่ละเส้นยาว 500 เมตร และห่างกัน 250 เมตร ในพื้นที่ป่า และทุ่งหญ้า จ านวน 6 เส้น และในพื้นที่โป่งธรรมชาติเส้น
ละ 400 เมตร จ านวน 2 เส้น เพื่อศึกษาความหนาแน่นมูลกระทิงจากกองมูลโดยอาศัยหลักการศึกษา ตาม Barnes &
Jensen (1987) และ Dawson & Dekker (1992) และ โดยการค านวณความหนาแน่นของกองมูลและแปรผลกลับมา
เป็นจ านวนประชากร (Barnes & Jensen, 1987; Dawson & Dekker, 1992) ที่ใช้ศึกษาประชากรช้างป่าด้วยการนับ
มูลบนเส้นทางศึกษา
2. เดินเท้าเก็บข้อมูลจ านวนกองมูลกระทิงบนเส้นทางศึกษาเป็นประจ าทุกเดือนๆละครั้ง เมื่อพบมูลวัด
ระยะทางตั้งฉากจากกึ่งกลางเส้นส ารวจถึงกึ่งกลางกองมูล หาค่าพิกัดภูมิศาสตร์กองมูลที่พบ แล้วท าสัญลักษณ์ไว้เพื่อ

ไม่นับซ้ าอีก ระหว่างเดือน มกราคมถึงเดือนตุลาคม พ.ศ. 2559 บันทึกข้อมูลในแบบบันทึก
3. น าข้อมูลที่ได้มาค านวณหาความหนาแน่นกองมูลด้วยโปรแกรม DISTANCE 6.2 (Thomas et al., 2010) มี
ซึ่งมีวิธีการค านวณบนพื้นฐานของ Fourier series analysis จากสูตรพื้นฐาน (Burnham et al., 1980) ดังนี้

เมื่อ D คือ ความหนาแน่น (จ านวนตัวหรือจ านวนกอง/หน่วยพื้นที่)

n คือ จ านวนตัวอย่าง (จ านวนตัวหรือจ านวนกอง)
f(0) คือ ฟังก์ชั่นความน่าจะเป็นที่จะพบเห็นตัวสัตว์ที่ระยะทางเท่ากับ 0
L คือ ระยะทางส ารวจ (กิโลเมตร)
4. ค านวณความหนาแน่นประชากรจากสูตร (Barnes & Jensen, 1987; Varman et al., 1995)

E X D = Y X r
ดังนั้น E = Y X r / D

เมื่อ E คือ จ านวนสัตว์ต่อหน่วยพื้นที่ (ตัว/หน่วยพื้นที่)
D คือ อัตราการถ่ายมูล (ต่อตัวต่อวัน)

Y คือ จ านวนกองมูลต่อหน่วยพื้นที่
r คือ อัตราการสลายตัวของมูล(ต่อวัน)

การศึกษานี้ใช้อัตราการถ่ายมูลของกระทิง 12.5 กอง/ตัว/วัน (Bhumpakphan, 2000) และอัตราการย่อย
สลายของกระทิง-วัวแดง เท่ากับ 0.0150 กอง/วัน (Bhumpakphan, 1997)
5. ศึกษาโครงสร้างประชากรกระทิง ศึกษาโดยการส ารวจประชากรที่พบออกมาหากินบนทุ่งหญ้า บริเวณเขต
ห้ามล่าสัตว์ป่าเขาแผงม้า ทั้งจากบริเวณที่สูงจากกล้องส่องทางไกล และกล้องบันทึกภาพ ระหว่างเวลา 16.00-19.00

น. หรือก่อนเวลา 16.00 น. ในวันที่อากาศเย็นหรือมีฝนตก ด าเนินส ารวจในเวลาที่พบ ซึ่งในบางเดือนได้ด าเนินการ

วารสารสัตว์ป่าเมืองไทย ปีที่ 24 พ.ศ. 2560 Journal of Wildlife in Thailand Vol. 24, 2017