Page 61 -

โครงการรวบรวมและจัดทําเอกสารวารสารอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

50

ing without wings (glide), (2) feeding that composed of twisting during flight to catch insects (twist), the roll
during flight to catch prey (roll), orientation to fly by flapping wings (flutter) and adjust the flight by stretching
its wings and tail (tail-wing-open) (3) calling that composed of voice calling (call) and responding to sing
together (follow). The result when determined by data combined showed that flying behavior patterns
found above the local community area more than above the natural area, mangrove forest the behavior
above the forest area was found during January until March, like within the local community area. Almost
of calling behavior of the bird was found during January in both area but no significant difference. The
feeding behavior of the bird was found above the local community area more than the forest area. The
result also reflected that most of the bird used 20-30 meter high above the local community area. Whereas
more than 50 meter high above the forest area was used by almost of the bird. The bird showed difference
behavior patterns during 06.00–18.00 hour both of the area. Most of the bird both above area was found in
the morning and evening than the other times. All the result showed the importance of the two categories
area for the bird management. The most important of recommendations was the management of forest
area surrounding the roosting and nesting sites for both conservation and harvesting benefits.

Keywords: Edible-nest swiftlet, Wat Chong lom, Samut Sakhon Mangrove Research Station

ค าน า

นกแอ่นกินรัง หรือ Pale-rumped swiftlet มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Aerodramus germani เป็นสัตว์เศรษฐกิจ

โดยรังของนกแอ่นกินรังถูกน ามาใช้บริโภคมานาน เนื่องจากความเชื่อว่ามีคุณค่าทางโภชนาการมานานนับ 1,000 ปี
(Pothieng, 2004) ปัจจุบันรังนกแอ่นมีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูงเป็นที่ต้องการ จึงมีการเก็บเกี่ยวรังนกแอ่นกินรังจาก
ธรรมชาติในรูปของสัมปทานรังนกในพื้นที่ตามถ้ า ภูเขา หรือหน้าผาตามชายฝั่งทะเล ทั้งยังมีการก่อสร้างอาคารเพื่อให้
นกแอ่นกินรังเข้าไปใช้ท ารังเพื่อเก็บเกี่ยวมาใช้ประโยชน์ตลอดทั้งแหล่งการกระจาย (Koon & Cranbrook, 2002) โดย
พบว่ามีผลการศึกษาเกี่ยวกับการสร้างรังวางไข่ การเก็บรังนก ชีววิทยา การฟักไข่ ลักษณะของรัง (Ponak, 2007)
การเลือกพื้นที่ท ารัง รวมถึงคุณค่าด้านโภชนาการ เพื่อมุ่งหวังให้เกิดการใช้ประโยชน์จากรังนกแอ่นกินรังอย่างยั่งยืน
อย่างไรก็ตามการศึกษาพฤติกรรมต่างๆ ทั้งพฤติกรรมการบินเพื่อกินอาหาร พฤติกรรมอื่นๆ ของนกแอ่นกินรัง การ

เลือกใช้พื้นที่กลับมีการศึกษาน้อย แม้ว่าเป็นข้อมูลส าคัญทั้งเพื่อการอนุรักษ์และการจัดการสภาพแวดล้อมเพื่อ
สนับสนุนการเก็บเกี่ยวใช้ประโยชน์ในเชิงเศรษฐกิจก็ตาม
นกแอ่นกินรังมีพฤติกรรมส่วนใหญ่ในเวลากลางวัน ใช้เวลาเกือบทั้งหมดในการบินหาอาหารบนท้องฟ้า หยุด
เกาะพักน้อยมาก ในประเทศไทยมีการศึกษาพฤติกรรมการกินอาหาร การเลือกใช้พื้นที่อาศัย เพื่อใช้ส าหรับการจัดการ
น้อยมาก โดยพบการศึกษานิสัยการกินอาหาร และการเลือกใช้ถิ่นอาศัยของนกแอ่นกินรังเพียงเฉพาะบริเวณหมู่เกาะ
อันดามันในมหาสมุทรอินเดียเท่านั้น นกแอ่นกินรังมีการแพร่กระจายอย่างกว้างขวางในเขตร้อนครอบคลุมประเทศจีน
ลาว เมียนมาร์ ประเทศอินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ ไทย และเวียดนาม เป็นต้น ปัจจุบันมีการเก็บเกี่ยวรัง
นก ตลอดจนการก่อสร้างสิ่งปลูกสร้างโดยมุ่งหวังให้นกได้เข้าไปใช้พื้นที่และท ารังวางไข่เพื่อการเก็บเกี่ยวรังนกมีจ านวน
มากในพื้นที่ต่างๆ ผลการศึกษาเกี่ยวกับนกแอ่นกินรังที่ผ่านมาส่วนใหญ่เน้นที่การสร้างรังวางไข่ ลักษณะรัง การเลี้ยงดู
ลูก สารอาหาร พันธุกรรม ตลอดจนการเก็บเกี่ยวรังนกได้ละเลยความเข้าใจเกี่ยวกับนิสัยการกินอาหารขณะที่หากินใน

เวลากลางวัน และการเลือกใช้พื้นที่ของนกแอ่นกินรังในพื้นที่ที่มีความแตกต่างกันไปตามแหล่งการกระจาย
การศึกษาพฤติกรรมการกินอาหาร พฤติกรรมการบิน การร้อง และการเลือกใช้พื้นที่อาศัยของนกแอ่นกินรัง
บริเวณชายฝั่งทะเลจังหวัดสมุทรสาคร ซึ่งพบนกแอ่นกินรัง เข้าไปสร้างรังวางไข่ในพระอุโบสถวัดช่องลม และพื้นที่ป่า
ชายเลนที่อยู่ข้างเคียง ตลอดจนพื้นที่ชุมชนโดยรอบ รวมถึงบริเวณสิ่งปลูกสร้างที่ราษฎรท าขึ้นเพื่อให้นกเข้าไปท ารัง ยัง
ไม่เคยมีการด าเนินการมาก่อน ผลการศึกษาเป็นข้อมูลส าคัญในการท าความเข้าใจนิสัยการกินอาหาร และการเลือกใช้

วารสารสัตว์ป่าเมืองไทย ปีที่ 24 พ.ศ. 2560 Journal of Wildlife in Thailand Vol. 24, 2017