Page 214 -
P. 214
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คาร์โบไฮเดรตจากการสังเคราะห์แสงสุทธิของใบในระยะดังกล่าว อันเป็นส่วนที่ไม่ถูกใช้เป็นคาร์โบไฮเดรต
โครงสร้างของต้น ใบและแขนงอีกแล้ว จะเคลื่อนย้ายมายังช่อดอกอย่างรวดเร็ว (ข้อ 5.2.2) จึงถือว่า
คาร์โบไฮเดรตส่วนนี้มีความส�าคัญอย่างมากกว่าส่วนอื่นในการสร้างรวงและเมล็ดในช่วงแรก เพื่อให้เมล็ด
เป็นที่รองรับ (sink) ซูโครสจากใบซึ่งเป็นแหล่งจ่าย โดยล�าเลียงทางโฟลเอ็มมาอย่างต่อเนื่องในขณะนั้น
และในเวลาต่อมา เนื่องจากเมื่อข้าวออกดอกเป็นต้นไป (อายุ 95-120 วัน) นั้น น�้าหนักฟางมิได้คงที่
แต่ลดลง และน�้าหนักแห้งของฟางที่ลดลง ได้กลายมาเป็นส่วนหนึ่งของเมล็ด ประมาณ 30-40 % ของ
น�้าหนักเมล็ดเมื่อเก็บเกี่ยว
2) การสังเคราะห์แสงในระยะสุกแก่ ส�าหรับการเติมเต็มเมล็ดในช่วงหลังดอกบานนั้น
มาจากคาร์โบไฮเดรตที่ใบสังเคราะห์ได้ในระยะสุกแก่ (ระยะ 7-9 ในข้อ 2.2) และเคลื่อนย้ายไปยังเมล็ด
คิดเป็นประมาณ 60-70 % ของน�้าหนักเมล็ดเมื่อเก็บเกี่ยว จึงมากกว่าเมื่อเทียบกับปริมาณที่เคลื่อนย้าย
มาจากส่วนซึ่งเคยสะสมในใบและต้นในระยะเจริญพันธุ์ กล่าวได้ว่าผลผลิตเมล็ดข้าวจะสูงหรือต�่า ส่วนหนึ่ง
ขึ้นอยู่กับปริมาณคาร์โบไฮเดรตที่ได้จากการสังเคราะห์ในระยะการสุกแก่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในข้าวที่ให้
ผลผลิตสูง ดังนั้นการใช้ปุ๋ยให้ถูกจังหวะเวลา เพื่อประคับประคองให้ใบในระยะสุกแก่มีการสังเคราะห์แสง
สุทธิ จึงมีความส�าคัญต่อการเพิ่มน�้าหนักเมล็ดอย่างมาก
นอกจากนี้รากของข้าวผลผลิตสูง ยังสามารถดูดไนโตรเจนและธาตุอาหารอื่นๆ ได้มาก
แม้จะอยู่ในระยะการเติบโตด้านการสุกแก่ แต่รากก็ต้องการคาร์โบไฮเดรตจากใบไปเลี้ยงอย่างเพียงพอด้วย
5.3 การเป็นหมันของดอกและเปอร์เซ็นต์เมล็ดเต็ม
การเป็นหมันของดอก เป็นปัจจัยหนึ่งที่กระทบต่อผลผลิตข้าว โดยปรกติในสภาพแวดล้อมที่
เหมาะสม เมล็ดเต็มในรวงข้าวมีประมาณ 85 % ที่เหลือ 15 % เป็นเมล็ดลีบ ในจ�านวนนี้ 5-10 % เป็น
ดอกที่ไม่มีการปฏิสนธิ ส่วนอีก 5 % เป็นเมล็ดที่ลีบเพราะไม่มีคาร์โบไฮเดรตมาสะสม หรือสะสมเพียง
เล็กน้อยแม้ดอกจะมีการปฏิสนธิ
ดังนั้นถ้าต้นข้าวเมล็ดเต็มมากกว่า 85 % แสดงว่า (1) เปอร์เซ็นต์ของดอกที่ผ่านการปฏิสนธิสูง
เช่น ปฏิสนธิทั้งหมด และ (2) ดอกที่ปฏิสนธิแล้วมีคาร์โบไฮเดรตมาเติมเต็มครบถ้วน เนื่องจากใบข้าว
สมบูรณ์มีคาร์โบไฮเดรตมากพอที่เคลื่อนย้ายมายังที่รองรับอาหารซึ่งมีขนาดใหญ่ แคลเซียมมีบทบาทส�าคัญ
ในการยืดตัวของหลอดเรณู เพื่อน�าเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้มาผสมกับเซลล์ไข่ในออวูล ธาตุนี้จึงส่งเสริมการ
ปฏิสนธิของดอกข้าว
แต่ถ้าข้าวมีเมล็ดเต็มมีน้อยกว่า 80 % แสดงว่า (1) เปอร์เซ็นต์ของดอกที่ผ่านการปฏิสนธิต�่ากว่า
ปรกติ ขนาดที่รองรับอาหารจึงเล็ก หรือ (2) ใบไม่สมบูรณ์เพราะมีคาร์โบไฮเดรตที่เคลื่อนย้ายได้น้อย
ในระยะการเติมเต็มเมล็ดนั้น ไนโตรเจนมีอิทธิพลต่อปริมาณเมล็ดลีบในรวงข้าวดังนี้
1) ประมาณ 70 % ของไนโตรเจนที่เคยสะสมในส่วนเหนือดิน ได้เคลื่อนย้ายไปยังเมล็ดเพื่อ
สังเคราะห์โปรตีน ดังนั้นหากปริมาณไนโตรเจนที่รากดูดได้จากดินในช่วงนี้น้อย จะเป็นสาเหตุหนึ่งที่
ท�าให้เมล็ดลีบ
210 การเจริิญเติบโตของข้าว ดิน ธาตุอาหารและปุ๋ยข้าว
