Page 178 -
P. 178
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
คุณภาพดินเพื่อการเกษตร
4. ตัวชี้บอกท�งชีวภ�พ
ตัวชี้บอกท�งชีวภ�พ (biological indicators) ที่ใช้ประเมินคุณภ�พดินด้วยระบบคะแนน
มีดังนี้ 1) ศักย์ก�รมินเนอร�ลไลส์ไนโตรเจน (potential mineralizable nitrogen, PMN) และ 2)
สุขภ�พของร�ก (root health) (Gugino et al., 2009; Keoepp et al., 2000; Picone et al., 2002;
Uphoff, 2006; USDA, 2001a; USDA, 2001b; USDA, 2009a; USDA, 2009b)
4.1 ศักย์ก�รมินเนอร�ลไลส์ไนโตรเจน (potential mineralizable nitrogen, PMN)
ศักย์ก�รมินเนอร�ลไลส์ไนโตรเจนคือปริม�ณก�รเปลี่ยนแปลงของส�รอินทรีย์ไนโตรเจนในส�ร
อินทรีย์เชิงซ้อน ให้ออกม�ในรูปที่เป็นประโยชน์ต่อพืช ภ�ยใต้สภ�พอุณหภูมิ คว�มชื้น และก�รถ่�ยเท
อ�ก�ศที่กำ�หนด จึงเป็นก�รวัดกิจกรรมของจุลินทรีย์ดิน และบ่งบอกปริม�ณไนโตรเจนในอินทรียวัตถุส่วน
ที่เป็นประโยชน์ต่อพืชได้ง่�ย หรือกล่�วอีกนัยหนึ่งได้ว่� PMN เป็นตัวชี้บอกคว�มส�ม�รถของจุลินทรีย์
ดินในก�รเปลี่ยนสภ�พของไนโตรเจนในโครงสร้�งอันซับซ้อนของส�รอินทรีย์ ให้ออกม�อยู่ในรูปที่พืชใช้
ประโยชน์ได้
คว�มสัมพันธ์ระหว่�ง PMN กับหน้�ที่ของดินมีดังนี้ คือ ไนโตรเจนในดินส่วนม�กเป็นองค์ประกอบ
ของส�รเชิงซ้อนอยู่ในเศษซ�กพืช อินทรียวัตถุในดิน ปุ๋ยหมักและปุ๋ยคอกที่ใส่ในดิน ก�รเปลี่ยนจ�กรูปที่พืช
ใช้ไม่ได้ม�เป็นรูปที่เป็นประโยชน์ต่อพืช ต้องอ�ศัยกิจกรรมก�รย่อยสล�ยและแปรสภ�พของจุลินทรีย์ดิน
ก�รทดสอบ PMN จึงให้ข้อมูลเรื่องบทบ�ทของดิน ด้�นคว�มส�ม�รถในก�รหมุนเวียนไนโตรเจนจ�กรูป
ของส�รอินทรีย์ม�เป็นส�รอนินทรีย์ซึ่งพืชใช้ประโยชน์ได้ ห�กส�รอินทรีย์ในดินมีไนโตรเจนสูง เช่น ซ�ก
พืชตระกูลถั่ว ดินนั้นมักมีประช�กรจุลินทรีย์ที่เกี่ยวกับก�รแปรสภ�พของไนโตรเจนม�ก อัตร� PMN ของ
ดินนั้นจึงสูง และดินที่มีอัตร� PMN สูง จะมีปริม�ณแอกทีฟค�ร์บอนม�ก อินทรียวัตถุม�กและเสถียรภ�พ
ของเม็ดดินสูง
สำ�หรับกร�ฟแสดงคว�มสัมพันธ์ระหว่�ง PMN ดินกับคะแนนในภ�พที่ 6.17 ใช้กับเนื้อดินเนื้อ
หย�บ และดินเนื้อป�นกล�ง
4.2 สุขภ�พของร�ก
ก�รประเมินสุขภ�พของร�ก คือก�รวัดก�รคุณภ�พและก�รทำ�หน้�ที่ของร�กซึ่งได้จ�กก�ร
ทดลองปลูกในดินที่ศึกษ� โดยดูสี วัดขน�ดร�กและลักษณะของระบบร�ก รวมทั้งร่องรอยก�รทำ�ล�ยของ
ศัตรูพืชต่�งๆ แล้วใช้ข้อมูลที่ได้เป็นส่วนหนึ่งของก�รประเมินคุณภ�พดินหรือสุขภ�พดิน พืชที่ใช้ควรเป็น
พืชล้มลุกซึ่งมีก�รปลูกในพื้นที่ดังกล่�ว
4.2.1 คว�มสัมพันธ์ระหว่�งสุขภ�พของร�กกับก�รทำ�หน้�ที่ของดิน มีดังนี้ คือ ระบบร�กที่
สมบูรณ์มีคว�มส�ม�รถสูงในก�รดูดนำ้�และธ�ตุอ�ห�ร พืชจึงทนแล้ง ร�กที่ดีส�ม�รถขับเอ็กซูเดตออกม�
ช่วยส่งเสริมก�รเจริญเติบโตและกิจกรรมของชุมชีพจุลินทรีย์ดิน ซึ่งมีส่วนช่วยเพิ่มคว�มอุดมสมบูรณ์ของ
ดินด้วย นอกจ�กนี้ก�รที่ร�กมีสุขภ�พดีแสดงว่�ดินมีสมบัติท�งก�ยภ�พรวม (soil tilth) ดี มีคว�ม
อุดมสมบูรณ์สูง และไม่มีศัตรูพืชรบกวน
174 สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย
