Page 17 -
P. 17
โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ด้านการเกษตร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
นอกจากนั้นปัญหาในการจัดการศัตรูพืชที่เกษตรกรเผชิญในปัจจุบันประเด็นหนึ่ง คือ
ทางเลือกในการปูองกันก าจัดศัตรูพืชมีอยู่อย่างจ ากัด เกษตรกรส่วนใหญ่ของประเทศจึงตัดสินใจใช้
สารเคมีในการปูองกันก าจัดศัตรูพืช เนื่องจากเป็นวิธีที่สะดวก มีสินค้าให้หาซื้อได้ง่ายในตลาดทั่วไป
(Wilson and Tisdell, 2001) ทางเลือกในการจัดการศัตรูพืชโดยอาศัยชีววิธีมีอยู่อย่างจ ากัด หาซื้อ
ยาก ไม่มีขายในตลาดทั่วไป ไม่สะดวกสบายในการใช้ ต้องใช้แรงงานมากในการปูองกันก าจัด เป็นต้น
(สุวรรณา ประณีตวตกุล และคณะ, 2554 และ 2557) นอกจากนั้น นโยบายของภาครัฐและเอกชนใน
ปัจจุบันที่ส่งผลสนับสนุนให้มีการใช้สารเคมีก าจัดศัตรูพืชเพิ่มมากขึ้น เช่น การสนับสนุนสินเชื่อด้าน
ปัจจัยการผลิตด้านสารเคมีก าจัดศัตรูพืช ท าให้สารเคมีก าจัดศัตรูพืชเข้ามามีบทบาทสูงในการก าจัด
ศัตรูพืช นโยบายเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อการควบคุมศัตรูพืชตามธรรมชาติ ท าให้ระบบนิเวศของแมลง
ตัวห้ าและตัวเบียนต่อโรคและแมลงศัตรูพืชเปลี่ยนแปลงไป และน าไปสู่การระบาดของโรคและแมลง
ศัตรูพืชอย่างรุนแรงได้
นโยบายของภาครัฐส าหรับการจัดการศัตรูพืชเพื่อลดการใช้สารเคมีก าจัดศัตรูพืช อันจะ
น าไปสู่การลดผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์และสิ่งแวดล้อมจึงมีความส าคัญ ทางเลือกเชิงนโยบายมี
หลายวิธี (Agne, et al., 1995) อาทิ นโยบายที่อาศัยการออกกฎข้อบังคับและควบคุม เช่น การห้าม
น าเข้าหรือใช้สารเคมีก าจัดศัตรูพืชที่มีพิษรุนแรง เป็นต้น หรือ นโยบายโดยอาศัยแรงจูงใจทาง
3
เศรษฐศาสตร์ (economic incentive) เช่น การเก็บภาษีสารเคมีก าจัดศัตรูพืช เป็นต้น (Skevas,
Stefanou and Lansink, 2012; Schreinemachers, 2015) หรือ นโยบายสนับสนุนการส่งเสริม
การเกษตรอย่างยั่งยืน เช่น โครงการโรงเรียนเกษตรกรในการจัดการศัตรูพืชแบบผสมผสาน เป็นต้น
(Praneetvatakul, Waibel and Meenakanit, 2007) นโยบายทางเลือกในแต่ละประเด็นมีข้อจ ากัด
และศักยภาพในการประยุกต์ใช้ที่แตกต่างกัน จึงมีความจ าเป็นต้องรวบรวมและศึกษาอย่างเป็นระบบ
ซึ่งงานวิจัยด้านนี้ยังมีอยู่น้อย (Anderson and Libecap, 2014) โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การที่จะ
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้สารเคมีก าจัดศัตรูพืชของเกษตรกร ควรศึกษาถึงทัศนคติดด้านความเสี่ยง
ของเกษตรกรในการประยุกต์ใช้เทคนิคทางเลือกในการจัดการศัตรูพืชที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
เกษตรกรผู้ใช้สารเคมีก าจัดศัตรูพืชในระดับสูงมักเป็นเกษตรกรที่หลีกเลี่ยงความเสี่ยงในการสูญเสีย
ผลผลิต (Risk Averse) และนวัตกรรมหรือเทคนิคทางเลือกอาจจะถูกยอมรับได้ดีในกลุ่มเกษตรกรที่
หลีกเลี่ยงความเสี่ยงน้อยกว่า (Liu and Huang. 2013; ธนาภรณ์ อธิปัญญากุล, 2555) และการ
เสนอแนะแนวทางเชิงนโยบายในการจัดการศัตรูพืชที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม จ าเป็นต้องศึกษาด้าน
ความพึงพอใจของเกษตรกรต่อทางเลือกเชิงนโยบายที่จะมุ่งสู่การจัดการศัตรูพืชที่ยั่งยืน ดังนั้น การ
3
นโยบายแรงจูงใจทางเศรษฐศาสตร์ หมายถึง นโยบายและมาตรการของภาครัฐที่มีผลกระทบต่อแรงจูงใจทางเศรษฐกิจ (ราคา ต้นทุน และ
ค่าใช้จ่าย) ของบุคคลหรือองค์กร โดยท าให้ตระหนักถึงต้นทุนที่แท้จริงของทรัพยากร (Full Cost Pricing) และผลกระทบภายนอก (External
Cost) ของกิจกรรม เช่น การใช้สารเคมีก าจัดศัตรูพืช การใช้แรงจูงใจทางเศรษฐศาสตร์ เพื่อช่วยอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมเป็นสิ่งที่มีประโยชน์อย่างยิ่ง เป็น
การแก้ปัญหาที่ถูกต้องและแก้ปัญหาที่ต้นเหตุ เนื่องจากวิธีนี้เป็นวิธีที่จะท าให้ผู้บริโภคและผู้ผลิตเกิดแรงจูงใจในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการ
บริโภคและการใช้ทรัพยากรธรรมชาติโดยผ่านทางกลไกราคา และท าให้เกิดความตระหนักถึงคุณค่าสิ่งแวดล้อมตามมา (ดิเรก, 2542: 239)
2
