Page 108 -

โครงการหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

90 กระบวนการคายระเหยน ้า

การคายน ้าของพืชจะถูกจ ากัดโดยปริมาณน ้าในดินที่พืชสามารถดูดขึ้นมาใช้ได้ และ

ถูกจ ากัดโดยความชื้นในอากาศในขณะนั้น นอกจากนี้ยังถูกจ ากัดโดยขนาดความเจริญเติบโตและ
ชนิดของพืช

4.3.2 การคายระเหยน ้า (Evapotranspiration)

การคายระเหยน ้าเป็นกระบวนการระเหยน ้าควบคู่กับกระบวนการคายน ้าซึ่งอยู่
ภายใต้อิทธิพลจากความชื้นในดินที่มีน ้าเพียงพอแก่การระเหยน ้าจากดินและการดูดน ้าขึ้นไปคาย

น ้าจากพืช และภายใต้อิทธิพลจากขนาดของพืชที่เจริญเติบโต กล่าวคือ ถ้าดินมีความชื้นมาก พืช
จะสามารถดูดน ้าขึ้นไปใช้เพื่อการคายน ้าได้โดยไม่จ ากัด และการระเหยน ้าจากดินก็เกิดขึ้นได้โดย

ไม่จ ากัดเช่นเดียวกัน แต่ถ้าดินมีความชื้นน้อยพืชก็จะดูดน ้าขึ้นไปใช้เพื่อการคายน ้าได้ในปริมาณที่
จ ากัดเช่นเดียวกันกับการระเหยน ้าจากดินจะเกิดขึ้นได้น้อย พืชที่เจริญเติบโตเต็มที่ก็จะดูดน ้าและ
คายน ้าได้มากกว่าพืชที่ยังเจริญเติบโตไม่เต็มที่

ในกรณีที่ความชื้นในดินมีเพียงพอต่อการระเหยน ้าและคายน ้าของพืช เรียก

สถานภาพนี้ว่า ศักยภาพของการคายระเหยน ้า (potential evapotranspiration, E ) ในกรณีที่น ้ามี
pot
ไม่เพียงพอแก่การระเหยน ้าและคายน ้า ปริมาณการระเหยน ้าจะถูกควบคุมโดยกระบวนการคาย
น ้าของพืช สถานภาพเช่นนี้เรียกว่า การคายระเหยน ้าจริง (actual evapotranspiration, E )
act

ศักยภาพของการคายระเหยน ้า (E ) ค านวณได้จากสมการที่ (4.32) ในกรณีที่ทราบค่าของ
pot
พลังงานสุทธิจากดวงอาทิตย์และโลก ทราบค่าของความดันไอน ้าที่ผิวระเหยแตกต่างกับความดัน
ไอน ้าที่ระดับ 2 เมตร และทราบค่าความเร็วลมเฉลี่ยที่ระดับ 2 เมตรจากผิวระเหย เมื่อผิวระเหย
น ้าอยู่ชิดกับผิวน ้า เช่น นาข้าว สนามหญ้า ทุ่งหญ้า

ในกรณีที่ต้นไม้มีความสูงและมีเรือนยอดหลายชั้นสามารถค านวณศักยภาพการ

คายระเหยน ้าได้จากการวัดพลังงานสุทธิ ความดันไอน ้าในอากาศในแต่ละระดับความสูง ซึ่ง
จะต้องค านึงถึงการถ่ายเทมวลของไอน ้า การถ่ายโอนโมเมนตัมของอากาศและการถ่ายเทความ

ร้อนแบบอลวนภายใต้เรือนยอดไม้และเหนือเรือนยอดไม้ ซึ่งในกรณีนี้จะต้องท าการศึกษาโดยการ
ตั้งหอคอยเพื่อการศึกษาสภาพอุตุนิยมใกล้ผิวดิน (micrometeorological conditions) ของพื้นที่
ศึกษานั้นๆ ความสูงของหอคอยต้องสูงกว่า 2 เท่าของเรือนยอดไม้

เมื่อทราบศักยภาพของการคายระเหยน ้าของพื้นที่แล้ว จะสามารถค านวณค่าการ
คายระเหยน ้าจริงได้ โดยความสัมพันธ์ในสมการที่ (4.33)

E = E  f (crop development)  f (soil moisture) . . . (4.33)
pot
act
2
1
เมื่อ f = ปัจจัยด้านความเจริญเติบโตของพืชที่เกี่ยวข้องกับการคายน ้า
1